Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Биржалар
2
. XVII асрга келиб Европанинг қарийб ҳар бир сав-
до шаҳри ўз биржасига эга бўлди. Замондошларнинг фикрича бир-
жа – бу «банкирлар, савдогарлар, негоциантлар
3
, биржа даллоллари 
ва банк агентлари, комиссионерлар ва бошқа шахслар учрашадиган 
жойдир». Даставвал биржалар кўча ва майдонларда жойлашиб, мах-
сус биноларга эга бўлмаган, лекин XV асрдаёқ шаҳар ҳокимликлари 
бу мақсад учун махсус бинолар қура бошладилар.
Барча биржалар одамларнинг улкан тўдаси тўпланганлиги билан 
бир-бирига ўхшаб кетарди. Амстердамда туш пайтига бориб биржа-
да 4500 гача одам тўпланарди. Лондон биржаси энг йирикларидан 
бири эди.
Ҳар бир негоциант фойдали келишувга эришиш ва осиб 
қўйилган эълонлардан савдо кемаларининг келиши ёки сузиб ке-
1
Патент – савдо ёки ишлаб чиқариш билан шуғулланиш ҳуқуқи ёки имтиёзини берув-
чи ҳужжат (маъноларидан бири).
2
Биржа – товарлар ва қимматбаҳо қоғозлар олди-сотдиси бўйича келишувга эришила-
диган жой.
3
Негоциант – асосан бошқа мамлакатлар билан савдо ишлари олиб борадиган кўтарачи 
савдогар, коммерсант.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

39
тиши ҳақидаги хабарни билиш мақсадида то тушгача биржада 
бўлишни ўзининг мажбурияти деб билар эди. Обрўли савдогар бир-
жага келмадими – унинг ишлари ёмон аҳволдалиги ҳақида миш-
мишлар тарқала бошларди.
Албатта, биржа ўйинларида кимдир бойиб кетиб, бошқаси эса 
хонавайрон бўлган ҳолатлар ҳам кўплаб учраб турарди. Ўша давр 
кишиларидан бири ёзади: «Сельд балиғи олдиндан, маълум бир са-
нага, ҳали у ушланмасдан олдин сотилар, дон ва бошқа товарлар 
ҳали дон пишиб улгурмасдан, товарлар эса етиб келмасдан олдин 
сотиларди». Биржалар кўтара ва халқаро савдода бош ролни ўйнар, 
пулнинг курсини ўрнатишга таъсир қилар, қимматбаҳо қоғозлар 
муомаласини йўлга қўярди.