Ilmiy maqola va tadqiqotlar

YOZISH  QOIDALARI
Ta’lif:  belgili  bir  narsa  to‘g‘risida  bo‘lg‘an  fikrlar,  mu- 
hokamalar,  sezgilar,  tuyg‘ulami  tartibga  solib,  so‘z  bilan 
ifoda qilishga ta 'lifyo tasnif deyiladir.
Ta’lif yo tasnif atalg‘an adabiy yumush bilan maydong‘a 
chiqqan narsaga asar deyiladir.  Bir asami yozg‘anda zehni- 
mizning  yumushi  (xizmati)  turh  tuslarga  kiradi:  yozuvchi- 
adib boshda shul to‘g‘rida yozilaturg‘an bir narsani topadir. 
So‘ngra  shu  narsa  to‘g‘risidag‘i  o‘ylar,  tuyg‘ulami  oxtarib, 
topib yig‘adir. «Zehniy yumush»ning shu boiimiga ijod (bor 
etish  —  yarotish)  deyiladir.
«Ijodning birinchi natijasi asaming mavzu % ikinchi natijasi 
asaming mundarijasi bo‘ladir.  Ondan keyin yozg‘uchi mavzu’ 
to‘g‘risida yig‘ilg‘an  ma’lumotni  (asaming mundarijasini)  o‘z 
zehnida belgili bir tartibg‘a soladir. Bu esa asaming tartibi bo‘ladi.
14

---

Mana shu yumushlar bilan yozg‘uchi-adibning zehnida 
mavzu’ ham u to‘g‘rida ma’lumot belgili bir tilning so‘zlari, 
gaplari  bilan  ifoda  etihshi  kerakdir.  Shul  ifoda  etish  bilan 
asar  maydong‘a  keladir.  Yozg‘uchining  zehnida  yig‘ilg‘an 
mavzu’ ham u to‘g‘rida tartibga soling‘an ma’lumot, so‘zlar, 
gaplar bilan  ifoda  etilmaganga  asar sanalmaydir.
Bu  kun  Elbek,  Choipon,  Botu,  Qodiriy,  Sh.  Sulay- 
mon kabi o‘zbek adib-shoirlari bor.  Bulaming ifodalari, al- 
batta,  o‘zbekchadir.  Biroq, u adib-shoirlarimizning asarlari 
o‘qulg‘anda ifodalarining bir-biridan  o‘zgacharak bo‘lg‘ani 
ko‘runib turadir. Demak, bulardan har birining o‘ziga maxsus 
bir  ifoda  y o ‘suni  bor.  Mana  shul  ifoda  yo‘sunig‘a  uslub 
deyiladir.
Demak,  har  asarda  tekshirarlik  bir  narsa  bor:  mavzu’, 
mundarija,  tartib,  ifoda,  uslub.  Mana  emdi  bulami  bitta- 
dan  tekshiraylik.
MAVZU’
Adabiyotning  mavzui  butun  tabiat,  borhq  dunyosi,  in- 
sonning o‘z ichki-tashqi dunyosida sezib onglag‘anlaridir.
Bir  tomchi  suvdan  tengizgacha,  bir  uchqundan  buyuk 
bir  yongingacha,  kichkina  bir  yaproqdan  ulug‘  o‘rmon- 
largacha  nima  bor  esa,  hammasi  adib-yozg‘uchi  uchun 
mavzu’  boiarlik narsalardir.
Biroq  adib-yozg‘uchi  o‘z  asarining  tilagiga  (g‘oyasiga) 
ko‘ra mavzu’ tollaydir; qanday bir tilakni ko‘zda tutib, qanday 
bir  fikr  bermakchi  bo‘hb  asar  yozar  esa,  shunga  kuchlirak 
boylangan  bir  mavzu’ni  oladir.
Yozg‘uvchi-adib tomonidan tollab oling‘an mavzu’ asar- 
ning tilagi bilan munosabatsiz esa,  yozg‘uchi mavzu’ni tol- 
lashga yanglishg‘an boiadir.