Ilmiy maqola va tadqiqotlar

16

---

TARTIB
Mundarija yaxshi tartib etilgan sayi(n) asaming qimmati 
ortadir, yozg‘uchini muvaffaq bo‘lishg‘a yaqinlashtiradir. Tartib 
mundarija uzra yurguziladir. Shuning uchun mundarija yetarliq 
darajada yig‘ilib tollang‘andan keyingina tartibga kirish kerak. 
Tartib  yolg‘uz  asar  yozishda  emas,  so‘z  so‘ylashda  ham 
muhimdir.  Bir notiq aytmoqchi bo‘lg‘ani so‘zlami qisqacha 
tartib  qilmasdan  minbarga  chiqub  gapursa,  hech  bir  maq- 
sadg‘a yoqinlasha olmay(dir), so‘zinda qayoqqa borishni bil- 
may gapura beradir,  hech bitira olmaydir.
Tartibsiz  asar  yoza  boshlag‘anlaming  ham  shu  balog‘a 
yoiiqishlari  andoqdir.  Choiponning yuqoridag‘i  hikoyasi- 
dag‘i to‘rtinchi ko‘rinish,  ya’ni:  iki yigitning ko‘chada to‘y 
to‘g‘risida  gapurishlari,  qorovulning-da  ularga  qo‘shilishi 
ortiqcha  bir  fasldir.  Hikoya  uchunchi  faslda  bitirilsa  edi, 
qorovul  tilida  onglashilmoq  istanilg‘an  edi.  So‘zlar  ochiq 
onglashilg‘an  bo‘lar  edi.  Hikoyaning  ta’siri  ham  ortg‘an 
boia(r) edi. Mana bunday ortiqcha fasUari bo‘hnag‘an asar- 
lar  «yaxshi  tartib  etUg‘an»  sanaladir.
Yuqorida so‘yladik: butun o‘zbek yozg‘uchilarining ifo- 
dalari o‘zbekcha b o ig ‘ani holda har birining o‘ziga maxsus 
bir  uslubi  bordir.  Biroq,  uslubdag‘i  bu  hol  tuban,  kuchsiz 
adib-yozg‘uchining asarlarida o‘zini ochiq ko‘rsata olmaydir. 
Kuchsiz yozg‘uchUaming uslublari bir-biriga o‘xshab qola- 
dir. Ular oddiy uslubda, umumiy tU uslubida yozadir. Shoir- 
yozg‘uchi san’atkorlikda ko‘tarila borg‘an sayi(n) o‘ziga max- 
sus bir uslub  yarata boshlaydir.
Shoiming  xayol,  o‘y,  tushunish  shakllari  tugal,  komil 
bo‘lg‘ach, o‘ziga yarasha bir uslub borliqqa chiqqan boiadir.
Uslubning adabiyotdagi o‘mi juda katta, juda muhimdir. 
Bir  asardagi  fikrlar,  maiumotlaming  eski,  boshqa  shoirlar 
tomonidan aytilg‘an boiishi mumkindir. Ulaming eskUigini 
bizga sezdirmasdan, bUdirmasdan ifoda qUib, uni bizga o‘quta 
olg‘an  kuch  uslubdadir.
Eski adabiyotimizda «LayU-Majnun» dostoni bor. Buni fors 
shoirlari, turk shoirlari necha daf alar yozg‘anlardir. Hammasida 
hikoya birdir va voqea bir tu(r)Iidir. Biroq forscha-turkcha bilg‘an 
bir  icishi  ula 
‘ 
............  
................................. jda.