Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

Яккабошчилик принципига асосан, ходим ваколатларини фақат битта бошлиқдан 
олиб, фақат ўша одамга ҳисобот бериш зарур. 
Бошқариш меъѐри деб, бир раҳбарга бевосита буйсинувчи ходимлар сони 
тушунилади. Бу меъѐрнинг кўп ѐки озлиги ташкилот структурасининг шаклига бевосита
таъсир кўрсатади. Яъни бошқариш меъѐри кенг бўлганда, ташкилот структураси ѐйилган 
шаклда, меъѐр озлигида эса - структуранинг вертикал бошқариш поғоналари кўп бўлади. 
Бошқариш меъѐри кенг бўлиши буйсинувчилар фаолиятини назорат қилиш, 
мувофиқлаштириш, уларнинг малакасини ошириш масалаларини қийинлаштиради. 
Бошқариш меъѐрининг торлиги эса бошқариш даражалари кўпайиб кетишига ва буйруқлар 

---

132 
занжирининг ўзайиб кетишига олиб келиши мумкин. Ҳозирги замон бошқариш
назариячилари идеал бошқариш меъѐри деб, бир менежерга 7-10 киши тўғри келади деб 
ҳисобланмоқда. Лекин, бу нарсага бошқариш даражаси, ҳал қилинадиган масалаларни 
мураккаблик даражаси ва уни аҳамияти, буйсинувчилар хусусиятларини ҳисобга олиб 
ўзгаришлар киритиш мумкин. 
Ваколатларни ўзаро тақсимлаш самараси берилаѐтган масалалар ва ваколатларнинг 
ўзаро мослигига боғлиқ. Бу принципга риоя қилиш ташкилотнинг ўз фаолиятини барқарор 
ва самарали амалга оширишга ѐрдам беради. 
Ташкилий структурани лойиҳалаш ва унинг турлари. 
Менежментнинг ташкилий таркиби (структураси) деб ташкилот олдига қўйган 
мақсадига эришишдаги зарурий бошқарув вазифаларини бажарилишини таъминловчи 
бошқарув бўлинмаларининг бирлашувини, улар орасидаги ўзаро муносабатларини 
белгилаш мумкин. Ташкилий структурани шаклланжшига ташкилотнинг мақсад ва 
масалалари, ишлаб чиқариш ва бошқарув вазифалари, ички ва ташқи муҳит омиллари 
таъсир кўрсатади. 
Ташкилий структурани лойиҳалаш этишда қуйидаги элементларга эътибор 
қаратилади: бўғинлар, даражалар, горизонтал ҳамда вертикал алоқалар.