Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

Бошқарув бўғини  бу - ташкилотнинг алоҳида ѐки эркин бошқарув идорасидир (ички 
бўлимлар). Бўлимлар орасида ўрнатилган алоқа горизонтал тавсифга эга. 
Бошқарув даражаси - бу бошқарув иерархиясида маълум даражани эгаллаган 
бошқарув бўғинлари йиғиндисидир. 
Ташкилий структура одамлар фаолиятининг самарадорлигига бевосита таъсир 
кўрсатади. Шунинг учун ташкилотларда ташкилий структурани танлаш ва шакллантириш, 
раҳбарлар фаолиятида энг муҳим ва зарур элементлардан бири ҳисобланади. Бу масала 
нафақат ташкилотлар фаолиятини янгидан бошлаганда, балки фаолият кўрсатаѐтган ва 
ривожланаѐтган ташкилотларда ҳам ҳал қилиниши зарур. Чунки, ташқи муҳитдаги ѐҳуд 
ички омиллардаги ўзгаришлар ташкилот структурасини уларга мос ҳолда ўзгартиришни 
тақозо этади. 
Ташкилий структуралар кўп сонли тур ва шаклларга эга. 
Механик структура 
Механик структура 

---

133 
 
Чизма. Ташкилий структуралар турлари. 
Ташкилий структуралар мураккаблик, расмиятчилик ва марказлаштириш даражаси 
асосида иккита гуруҳга бўлинади -- органик ва Механик структураларга. Механик 
ташкилий структура кўп сонли бўлинмалар (вертикал бўйича) ҳисобига мураккаблик, 
расмийликни ва марказлаштиришнинг юқори даражаси, чекланган ахборот тармоғи ва 
алоқалар билан тавсифланади. 
Механик структура – оддийроқ, кенг ахборот тармоғига эга ва камроқ 
расмийлашган. Бу таркибда бошқарув номарказлашган. Бу структура бошқарувнинг 
эгилувчан ва мослашувчан шаклидир. Механик структурадаги муносабатлар шакли ва 
усули - шерикчилик, мунозаралар асосида ташкил этилади; Механик структурада эса - 
қарор, фармойиш, тавсифномалар ва меъѐрий хужжатлар асосида муносабатлар ташкил 
этилади. 
Яқин-яқинларгача ташкилотларда Механик (бюрократик) структуралар кенг 
тарқалган бўлиб, уларнинг асосий турлари: функционал, мунтазам, мунтазам-штабли, 
дивизионал структуралардан иборат эди. 
Аммо, сўнгги вақтларда кўплаб фирма ва корпорациялар кучайиб кетган рақобат 
кураши шароитида яшаш қобилиятини сақлаб қолиш учун стратегиясини ва структурасини 
ўзгартирмоқдалар. Бунда кўпроқ диққат эътибор Механик структураларга қаратилмоқда. 
Буларга матрицали, дастурли-мақсадли, лойиҳали структуралар киради.