Ўзбекистон республикaси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Ресторанда истеъмолчиларга хизмат кўрсатиш вақти 
Вақт, мин 
ўртача 
Тез 
Биринчи келиш 
4-5 
1-2 

---

115 
Буюртма билан таом 
бериш оралиги 
8-10 
1-2 
Буюртма билан газак 
бериш оралиги 
10-12 
5-10 
Газак ва асосий таом 
бериш оралиги 
21-25 
15-25 
Буюртма ва десерт 
бериш оралиги 
6-8 
3-5 
Счёт бериш 
6-8 
1-2 
 
Мижозларнинг норозилиги ўртача 10 дақиқа ўтгандан сўнг изхор 
этилади. Иккинчи, учинчи таомлар кутилаётганда бу 10 дақиқа 
эътиборсиздир. Таом бериш олдидан ёки энг охирида ҳам бунинг унча 
аҳамияти йуқ. 
Маданий хизмат тушунчаси билан хизмат учун чой чақа бериш 
тушунчаси алоқадордир. Чой чақа бериш ресторан хизматида одат 
бўлиб долган. Бу кўпгина муаммолар келиб чиқишига сабаб бўлади, 
бир-бирига икки хил зид қараш мавжуд. 
Бу бир томондан официантларга маълум миқдорда моддий 
манфаат базаси бўлиб хизмат қилади. 
Иккинчи томондан, официантларнинг кўпроқ чой чақа олишга 
бўлган иштахасини қучайтиради, аммо ресторан мижозларининг 
норозилигига сабаб бўлади. 
Бутун дунё ресторанларида мижозларга хизмат қилган официант 
овқатланиш охирида чой чақа ҳақида эслатса, бу ёмон иллат 
хисобланади. Бироқ ресторанларда мижозлардан официантлар хизмат 
чой чақаси сураш ҳолатла учраб туради. 
Баъзи ресторанларда официантлар хизмат хақи учуя счётга 15% 
қўшимча қидали. Аммо официант хеч қачон мижозларга чой чақа 
ҳақида гап очмаслиги лозим. Рестораннинг донишманд мутахассислари 
фикрича, агар официант «хасис меҳмонлар» ҳақида ўз доирасида гап 
юритар экан, демак, у бу сохада ишлашга яроқсиздир. 
АҚШда чой чақа бериш қоидага айланган. Хатто баъзи 
америкаликлар чой чақа бериш фоизини кўрсатувчи жадвал олиб 
юрадилар, официантни овора қилмай, чой чақа суммасини ўзлари 
аниқлаб тўлаб кетаверади. Кўпчилик ресторанларда, қаҳвахоналарда 
официант ойлигининг 95% ини мижозлардан олинадиган чой чақа 
ташкил қилади. Ресторан сохиблари мижозларнинг чиройли 
ўтиришларини таъминлаш, ходимлар орасида чой чақа сабаб низолар 

---

116 
чиқишига йул қўймаслиги керак. 
Бошқа мамлакатлар ресторанларида чой чақа масаласига турлича 
ёндашадилар. Баъзиларида чой чақа официантлар орасида баравар 
булинади. Бу қўпинча унтагача официант ишлайдиган ресторанларда
бўлади. Баъзиларида эса, официант чой чақанинг ярмисини ўзига олиб 
қолади, ярмисини бош официант, вино сотувчи ва бошқаларга беради. 
Баъзи хрлларда чой чақанинг бир қисмини зал менежерига, бош 
официантта, гарчи уларнинг маошлари усиз ҳам юқори бўлсада, 
берилади. Баъзи ресторанларда очиқ айтилмаса ҳам чой чақа қолдириш 
учун имо-ишора қилинади. Чекларда қуйидагича ёзув бўлади: «Хизмат 
хақи таомлар баҳосига қушилмаган». Аммо хизмат олий даражада 
маданиятли ресторанларда бундай харакатларга йўл қуйилмайди. 
ОДОБ ҚОИДАЛАРИ 
Ресторан, қаҳвахона, ошхоналарда хизмат кўрсатиш маданияти 
мижозларнинг таом истеъмол қилиш маданияти билан узвий 
боғлангандир.