Microsoft Word shajarayi xorazmshohiy lotin ziyouz com doc

MAHMUD YaSAVULBOShINING MA’ZUL BULG‘ONINING KAYFIYaTI 

 

Hijratning ming ikki yuz to‘qson beshlanchi yilida xon hazratlari tamomi arkoni davlat va ayoni 

hashmat bila otlanib shikor azmin etib, Ko‘hna Urganj tarafiga bordilar. Ul atrofda bir necha kun 

shikor etib aylanib kelib Pursig‘a tushtilar. Ul yerda bir xabar eshitildikim, chovdardin bir jamoa 

urdug‘a quyulmoqning saddidadurlar. Ba’zilar dedilar: «Olar bu ishda Mahmud yasavulboshi bila 

muttafaq ermishlar. Ne uchunkim, Urozmuhammad Bahodir degan chovdarkim, yasavulboshining 

kishisi erdi, ul jamoaning oralarida ermish». Xon hazratlari yasavulboshidin badgumon bo‘lub, 

hazratlariga talab etib dedilar: 

«Chovdarlarning taraflarig‘a kishi yuborib, justijo‘ qilib ko‘rgilkim, bu so‘z rostmu?» 

Yasavulboshi ta’zim qilib toshqorig‘a chiqib dedi: «Chovdarlarning ne hadlari bordurkim, mundog‘ 

ishga mubodarat eta olg‘aylar?» Bas, justijo‘sin ham etmay; orqayin o‘ltura berdi. Ammo xon 

hazratlari imtihon yuzidin bir kishiga amr etdilarkim: «Yasavulboshining qushidin bir xabar olib 

ko‘rgil, ul ishning justijo‘sin etib yurubdurmu? Ye orqayin o‘lturubdurmu?» Ul kishi kelib 

yasavulboshining qushidin xabar olib ko‘rdi. Yasavulboshi orqayin o‘lturubdur. Borib xon hazratlariga 

xabar berdikim, yasavulboshi brqayin o‘lturubdur, Xon hazratlarining ul gumonlari yaqing‘a mubaddal 

bo‘lub g‘azab bila buyurdilarkim, Mahmud yasavulboshini tutub band etdilar. Va Bobo mehtarga 

buyurdilarkim, Buldumsozg‘a borib oning orqa tarafida Mahmud yasavulboshining yeri va havlisi bor 

erdi, Havlisini o‘tladi va Urozmuhammad Bahodir boshliq badgumonliq etilgan kishilarning 

hammalarining uylarin o‘tladilar. 

Xon hazratlari Qizil taqirg‘a tushub erdilar. Ondin ko‘chub Hiloliyg‘a keldilar. Onda bir kecha 

bo‘lub, ertang bila otlanib kelib Taxtaning yovuqida yamut Qulmurod sardorning yeriga kelib borgoh 

va saropardani barpo qilib tushtilar. Qulmurod sardor xon hazratlariga bir yaxshi ot peshkash etib ko‘p 

xizmatlar etdi. Besh muhrdor ham besh yaxshi ot va besh g‘oli

193

 bila kelib xon hazratlariga salom 

berdilar va tamomi yamutlar tuhfavu peshkashlar va g‘olivu takanamadlar bila kelib xon hazratlariga 

salom berib izzatu hurmatlar etdilar. 

Muning so‘ngg‘i kuni xon hazratlari ul yerdin ko‘chub, Oq darbandga kelib tushub, ul yerda 

hammaga sarpoy berib, munipg so‘ngg‘i kuni kelib Xevaqg‘a tushub taxti davlatda qaror tutdnlar. 

Ondin so‘ng amr etdilar: «Chovdarlardin har kishining Mahmud yasavulboshida haqqi bo‘lsa, olsun!» 

Chovdarlardin ko‘p kishi yasavulboshida haqqim bor deb keldilar. Amri oliy bila Mahmud 

yasavulboshining besh ming tillosin olib chovdarlarg‘a berdnlar. Ondin so‘ng Mahmud yasavulboshini 

azl etib, o‘rnig‘a Rahimbergan eshik oqosini yasavulboshi etdilar. Chovdarning sarkardaligi mehtarda 

qaror tutdi. Amr etdilarkim, emdi Mahmud yasavulboshi uyidin chiqmasun? Mahmud yasavulboshi 

uyidin chnqmay, o‘z uyida mahbus bo‘lub, umrining oxirigacha hamul mahbusliqda qoldi. 

Yana ushbu yil zuhurg‘a yetgan voqeotning biri budurkim, boshda Rusiya askari kelib shaharni 

muxosara qilg‘onda Rahimberdibek ibn Olloberdi to‘ra mag‘furni Bog‘ishamol darvozasida Qo‘yub 

erdilar. Andog‘kim, raqamzadayi kilki bayon bo‘lub erdi.  

                                                      

193

 G‘oli - qolin, gilam deb ham yuritiladi. 

---

Muhammad Yusuf Bayoniy. Shajarayi Xorazmshohiy