Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Ўқувчиларнинг дарсдан ташқари фаолият тизимини ривожлантириш 
шакллари: 
-
ўқув юртининг иш режаси; 
- 
ўқув юртининг ўқувчилар билан олиб борадиган маънавий-маърифий ишлари 
режаси; 
- 
ўқув гуруҳлари ўқувчилари билан олиб бориладиган маънавий-маърифий ишлар 
режаси ва бошқалар. 
Уқувчилар билан олиб бориладиган тарбиявий ишлар режасини тузишнинг 
асосий тартиблари ва қоидалари: 
- 
диагностик асос яратиш; 
ўқувчиларнинг ўзига хос хусусиятларини, жамоанинг маҳорат даражаси ва 
шаклланганлигини ҳисобга олиш; 
тарбиявий жараёнда асосий мазмуний компонентларга мувофиқ фаолият аниқ 
йўналишларини белгилаш; 
тадбирларни ўтказиш муддатларини, шаклларини, иштирокчиларини аниқ белгилаш; 
тарбиявий ишлар режасининг кулайлиги, ҳаётийлиги ва аниқлиги; 
-
тарбиявий ишларни режалаштиришда ўқувчиларнинг шахсан иштироки. 
Дарсдан ташқари фаолиятни замонавий ташкил этиш ижодий жараён бўлиб, 
тарбиячидан чуқур билим, малака ва ҳоҳиш талаб қилгани каби ўқувчилардан ҳам уларнинг 
интилишлари ва эҳтиёжларини талаб этади. Ўқувчилар ва тарбиячи қизиқишларини 
бирлаштириш тарбияда муаллифлик тизимини шакллантиришнинг ягона йўлидир. Бу ҳолда, 
тарбия шахс камолотини бошқариш жараёни, унинг ижтимоийлашуви ва ривожи учун 
шароит ва имкониятлар яратиш мезони сифатида қаралади. Дарсдан ташкари фаолият (дам 
олишни ташкил этиш) эса, шахснинг ижодий имкониятларини юқорига кўтариш (биринчи 
навбатда, тарбиячининг), унинг ижтимоий фаоллигини амалга ошириш майдони сифатида 
тушунилиши мумкин. 
Ҳордиқ - инсониинг янгиланиш, тикланиш, унинг жисмоний ва маънавий кучини 
кўпайтириш, дунёқарашини бойитиш, ижодий фаоллигини ошииришни амалга оширишга 
мўлжалланган ва шу асосда режалаштирилган шахсий вақтнинг бир қисмидир. 
Таълим муассасаларида тарбиявий жараённи ташкил қилиш асосига илғор миллий, 
маънавий-аҳлоқий қадриятлар ва мезонлар, халқ педагогикаси, маросимлар, байрамлар, 
ўйинлар ва бошқалар қўйилиши керак. Уларни ташкил этишда ва ўтказишда тарбия 
технологияларидан ёки интерфаол услублардан фойдаланилиш ўкувчида ўз юртига меҳр-
муҳаббат, оилапарварлик, касбий фидоийликни шакллантиришга ёрдам беради. 
Тарбиявий жараён умумий ўрта, ўрта-махсус ва касб-ҳунар, олий таълим 
муассасаларида ўзига хос аҳамият касб этади. Педагог ходимлар, тарбиячилар ва гуруҳ 
раҳбарлари миллий истиқлол ғояси билан қуролланган бўлиб, уни ҳар бир фуқаро онгига 
етказиш малакаларига эга бўлишлари уларнинг тарбия жараёни, тарбиявий ишлар ва 
уларнинг услубиёти ҳақидаги билим, кўникма ва малакаларига, педагогик маҳоратларига кўп 
жиҳатдан боғлиқдир. 

---

126