Мавзу: Паразитизмнинг ва трансмиссив табиий манбали касалликларнинг биологик асослари. Тиббиёт протозоологияси. Маъруза материаллари

 
Хивчинлилар - одам паразитлари. 
Трипаносомалар авлоди (Trypanosoma). Трипаносомаларнинг қуйидаги 
турлари яхши ўрганилган. 1) Африка уйқу касаллигининг қўзғатувчиси-
Trypanosomagambiense 2) Шагас касаллиги чақирувчиси- Trypanosomacruzi 
Trypanosomagambiense- Африкада тарқалган жуда оғир «уйқу касал- 
лиги» деб аталган хасталикни чақирувчи паразит. ХХ асрнинг биринчи 
ярмида Африкада шу касалликдан бир миллиондан ортиқ киши ҳалок 
бўлган. Касаллик тана ҳароратнинг кўтарилиши билан бошланади, сўнгра 
аста секинлик билан марказий нерв системасининг қаттиқ шикастланиши 
кузатилади. Бемор ухлаб қолиши ёки аксинча ухлай олмаслик ҳоллари 
кузатилади. Касаллик ўз вақтида даволанмаса ўлимга олиб келиши мумкин. 
Паразитлар беморларнинг қонига, лимфа безларига, кейинчалик орқа мия 
суюқлигига ўтиб олади. 
Морфологик тузилиши. Трипаносоманинг танаси ингичка, чўзиқ, ҳар икки 
томони учли бӯлади. Танасининг ўртасида юмалоқ-овал шаклидаги ядро 
бўлади, танасинингорқа томонида эса ядро бўёқлари билан яхши бўяладиган 
кичкина танача блефаропласт ётади. Унинг ёнида базал танача жойлашиб, бу 
таначадан хивчин ўсиб чиқади. Трипаносоманинг хивчини унинг танасини 
айланиб ўтиб, олд томонидан эркин ҳолда чиқиб туради. Трипаносоманинг 
ҳаракатланиши, хивчини билан пардасининг тебраниши ҳамда танасининг 
эгилиши натижасида юзага келади. Блефаропласт хивчинни энергия билан 
таъминлаб туради. Трипаносома бўйига қараб бўлиниб кўпаяди, кўпайиш 
блефаропластдан бошланиб, ядро ва охирида протоплазма бўлиниши билан 
тугайди. 
Африка уйқу касаллигини табиий манбаи жайронлар ҳисобланади, 
тарқатувчиси эса це-це пашшасидир ( Glossinapalpalis). Касаллик фақат шу 

---

қонсўрар паша тарқалган зоналарда учрайди. Це-уе пашшаси одам қонини 
сўрганда унга касалликни юқтиради.(259 - расм) 
259-расм. Трипаносоманинг ривожланиш цикли.