|
Buqalamun
113
icha boshlasa, odamlar u yoqda tursin, hatto
itlar uvillardi. Posudin-chi! Posudinning bur-
ni ham qizarmaydi! Xonasini berkitib oladi-da,
araqdan bosh ko‘tarmaydi! Birov ko‘rib qolma-
sin deb, stolining ichiga bir quti yasattiripti, u
yashikdan kichkina naycha chiqib turar ekan.
Qachon kerak bo‘lsa qutida araq... Engashib
naychadan so‘rdimi, bo‘ldi, kayfi taraq... Iz-
voshda ham olib yurarkan... portfelida ham...
«Qayerdan bilishadi bu narsalarni? – deb
qo‘rqib ketdi Posudin. – Hatto bu ham oshkora
bo‘pti-ya! Shunchalik bemazalik».
– Xotinlarga pashshaxo‘rda bo‘lishini ayt-
maysizmi? Voy bachchag‘ar-ey! (Izvoshchi
kulib, bosh chayqadi). Gunohdan qo‘rqmay-
di-ya... O‘zining ham o‘ntacha o‘ynashi bor-
dir... Ikkitasini o‘z uyida olib turadi. Nastasya
Ivanovna degani butun uy ichini boshqaradi,
ikkinchisi, xax oti nimaydi, ha Lyudmila Sem-
yonovnasini kotib qilib qo‘ygan... Ammo ham-
masidan Nastasyaning so‘zi o‘tadi. Aytganini
qildiradi, hukmi baland-da. Hamma Posudin-
dan emas, Oshandan qo‘rqadi... Voy tavba-yey!
Yana bir o‘ynashi bo‘lsa Kachalnaya degan
ko‘chada turadi... Uyatsiz, ablah!
«Hatto ularni nomma-nom biladi-ya! – deb
o‘yladi Posudin, qizarib-bo‘zarib. – Tag‘in, kim
deng, bir umr shaharga bormaydigan mar-
dikor, aravakash-a! Qanday pastlik bu! Ablah-
lik! Bemazalik!»
– Bu gaplarni qayerdan bilasan? – deb so‘ra-
di u, jahl bilan.
Anton Chexov
114
– Odamlardan-da, kimdan bo‘lardi.... O‘zim-
ku, ko‘rganim yo‘q. Odamlardan eshitaman...
Bilishim qiyin deysizmi? Xizmatchining yoki
izvoshning tilini qirqib bo‘lmaydi. Nastasya-
si ham ko‘cha-ko‘ylarda maqtanib yuradi. El
og‘ziga elak tutib bo‘ladimi... Posudin yaqinda
yangi qiliq chiqaripti: hech kimga bildirmas-
dan tekshirishga boradigan bo‘pti. Ilgarigisi bir
yerga bormoqchi bo‘lsa bir oy oldin xabar berib
qo‘yardi. Yo‘lga chiqsa – shuncha shovqin,
shuncha to‘polon, g‘avg‘o solardiki, aslo
qo‘yavering! Oldida, ketida, atrofida choparlar
ot qo‘yib borishardi. Manziliga yetib borib, rosa
uxlab olardi, o‘lgudek ichardi, yerdi-da, keyin
baqirgani-baqirgan edi. Tomog‘i bo‘g‘ilguncha
baqirib, yer tepinib bo‘lib, uyquga to‘yib olib,
yana tantana-yu dabdaba bilan qaytib ketar-
di... Bunisi bo‘lsa biron gap eshitib qolsa, hech
kimga bildirmay, eshitdirmay, sekin-asta bora-
di... Qiziq-da! Amaldorlarga bildirmay uydan
chiqadi-da, mashinaga o‘tiradi. O‘ziga kerak
joyga borib tushadi-da, kirakash izvosh yoki
tuzukroq arava kira qilish qayoqda! Mardikor
aravasiga tushib oladi. Xotinlarga o‘xshab af-
ti-basharasini o‘rab, bora-borguncha qari it
singari, xirillab gapiradi, chunki ovozini qo‘yib
gapirsa odamlar bilib qolar emish. Odamlar ga-
pirib beraversa kula-kula ichaging uziladi. U
ahmoq meni hech kim taniyolmaydi, deb be-
malol ketaveradi. Biladigan odamga uni tanib
olish birpaslik ish.
– Qanday qilib tanib olishadi?
Buqalamun
115
– Bundan osoni yo‘q! Ilgarilari Xoxryukovning
hech kimga bildirmay safar qilishini uning qo‘li
og‘irligidan bilar edik; aravada o‘tirgan odam
izvoshchining lunjiga tushirdimi, Xoxryukov
deyavering. Posudinni darrov tanib olish mum-
kin. Sodda yo‘lovchi – o‘zini sodda tutadi. Po-
sudin hech soddalikka rioya qiladigan odam
emas. Pochta bekatiga yetib kelishidanoq qila-
diganini qiladi!.. Uy ichi sassiq emish, dim
emish, sovuq emish... Jo‘ja qovurib keltir dey-
di, meva keltir, turli murabbolar keltir, deydi...
Kimki qish faslida jo‘ja bilan meva talab qilsa
– Posudin bo‘ladi, buni bekatda hamma bila-
di. Kimda-kim bekat nazoratchisini «azizim»
desa va odamlarga bo‘lgan-bo‘lmagan ishlarni
buyuraversa – Posudin deyavering. Uning hidi
ham odamlarnikiga o‘xshamaydi, uyquga yo-
tishi ham boshqacha... Bekatga kelib divanga
yotadida, atrofiga atir sepadi, yostig‘ining yo-
niga uchta sham yoqib qo‘yishni buyuradi. Har
xil qog‘ozlarni o‘qib yotadi... Uning Posudinli-
gini nazoratchi u yoqda tursin, hatto mushuk
ham fahmlay oladi...
«Rost, rost... – deb o‘yladi Posudin. – Nega
buni oldin bilmagan ekanman!»
– Biladigan odam jo‘jasiz ham, mevasiz ham
uning kimligini bilib oladi. Telegraf aytadi... Afti
basharangni xoh berkit, xoh berkitma, bari bir,
kimligingni bilishadi. Kelishingni kutishadi.
Posudin hali uydan yo‘lga chiqmasdan, bu yer-
da hamma narsa taxt turadi. U bostirib bora-
man, sudga beraman, amaldan bekor qilaman,
Anton Chexov
116
deb yelib-yugurib keladi-yu, ammo jinoyatchi-
lar uni masxara qilib kulishadi. Hech kimga
bildirmay keldim deysan janobi oliylari, qani,
top-chi gunohimizni, deyishadi. U quruqdan
quruq qaytib ketaveradi... Tag‘in maqtab ham
qo‘yadi, qo‘llarini siqadi, bezovta qilgani uchun
afv so‘raydi... Shunaqa, og‘ayni! Sen nima
deb o‘ylarding? Ish shunaqa, janobi oliylari!
Bu yerning odamlari shunaqa ayyor bo‘ladi-
ki, bir-biridan o‘tkir. Havasing keladi! Hech
bo‘lmasa mana shu bugungi voqeani oling...
Erta bilan izvosh haydab ketayotsam, stansi-
ya tomonidan juhud bufetchi izvosh choptirib
kelmoqda. «Yo‘l bo‘lsin, juhud afandim?» deb
so‘radim, u «N. shahriga vino bilan gazak olib
ketayotirman. U yerga bugun Posudin kelar-
mish», deb javob berdi. Mana, ko‘rdingizmi?
Posudinning o‘zi shaharga endi otlanayotgan-
dir, hech kim tanimasin deb yuz-u ko‘zlarini
o‘rab turgan bo‘lsa-yu, ketayotganligimni hech
kim bilmaydi, deb o‘ylasa-yu, unga atab vino,
baliq, har xil gazaklar tayyor tursa... u bo‘lsa
«Kuningiz bitdi, ablahlar!» deb yo‘lda ketmoq-
da. Ablahlar esa pinaklarini buzishmaydi. Kel-
sa kelaversin! Ularning butun jinoyatlari al-
laqachonlar berkitilgan!
– Qayt orqangga! – deb baqirdi Posudin
bo‘g‘ilib, – aravani bur, hayvon!
Hayron qolgan izvoshchi aravasini orqaga
qaytardi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
