|
Buqalamun
97
shunchaga yetib odam o‘ldirish tugul, unday
narsalarni o‘ylaganimiz ham yo‘q... O‘zing saq-
la, Parvardigorim, rahming kelsin... Gapingizni
qarang-a?
– Xo‘sh, seningcha, poyezdlarning ag‘nashi
nimadan bo‘ladi? Bir-ikkita gaykani burab
chiqardingmi, ag‘naydi-ketadi!
Denis iljayadi, ishonmagandek bo‘lib, tergov-
chiga ko‘zini pirpiratib qaraydi.
– Yo‘g‘-e! Necha yildan beri butun qishloq
gayka burash bilan tirikchilik qilsak ham, shu
kungacha Xudo o‘zi saqlab keldi, mana endi
ag‘nash, odam o‘ldirish degan gaplar chiqib
turipti... Men uning relsini olib ketsam, yo
bo‘lmasa aytaylik, yo‘lga bitta-yarimta xodani
ko‘ndalang qilib qo‘ygan bo‘lsam, ana unda
poyezd, ehtimol ag‘nardi, bu bo‘lsa... nihoyati
bir gayka xolos... Gayka-ya!
– Sen axir tushunsang-chi, relsni shpallarga
o‘sha gaykalar bilan biriktirib qo‘yadilar-da!
– Buni biz yaxshi bilamiz... Biz, axir, ham-
masini burab olmaymiz-da... qoldiramizam...
Telbalarning ishini qilmaymiz... tushunamiz...
Denis esnaydi.
– O‘tgan yil shu yerda poyezd ag‘nab edi, –
dedi tergovchi. – Sababi endi ma’lum bo‘ldi...
– Nima dedingiz?
– O‘tgan yil deyman, bir poyezd izidan chiqqan
edi. Shuning sababi mana endi ma’lum bo‘ldi...
Ha-a bildim!
– Siz mehribonlarimiz, shunaqa narsalarni
bilish uchun bilimdon bo‘lgansizlar-da. Xudo
fahm berganda kimga berishini yaxshi bil-
Anton Chexov
98
gan... Siz, mana, bu unday, bu munday deb
darrov gapning fahmiga yetdingiz, ammo anavi
qorovulingiz bir mardikor emasmi, hech nar-
saning fahmiga bormasdan, odamning yoqasi-
ga osilib, sudray beradi... Avval bir narsaning
fahmiga borgin, undan keyin sudra-da! Mar-
dikor bo‘ldimi, miyasi ham mardikorga yarasha
bo‘ladi... Janobi taqsir, muni ham daftaringiz-
ga yozib qo‘ying, u meni ikki marta lunjimga,
yana tag‘in ko‘kragimga mushtladi.
– Sening uyingni tintigan vaqtda yana bitta
gayka topibdilar... Munisini qachon va qayer-
dan burab olgan eding?
– E, siz anavi qizil sandiq ostida yotgan
gaykani aytyapsizmi?
– Qayerda yotganini bilmayman, ish qilib se-
nikidan topganlar. Qachon burab olgansan?
– Uni men burab olganim yo‘q. Uni menga
ana u Semyon ko‘rning o‘g‘li Ignashka bergan.
Men haligi qizil sandiq ostidagisini aytayotib-
man, ammo tashqarida, chanadan topilganini
Mitrofan ikkovimiz burab chiqarganmiz...
– Qaysi Mitrofan u?
– Petrov Mitrofan... Eshitganmisiz? O‘zi to‘r
qilib, boylarga sotadi. Unga haligi gayka o‘lgur-
dan juda ko‘p kerak bo‘ladi. Har bir to‘rga, men
sizga aytsam, o‘ntadan ketadi...
– Menga qara... Jazo qonuni majmuasining
1081-nchi moddasida aytilganki, basharti bi-
ron kimsa yomon niyat bilan temir yo‘lga biron
zarar yetkizsa, agarda mazkur zarar natijasida
o‘sha yo‘lda kelayotgan transport xavf ostida
qoladigan bo‘lsa va u ishning natijasida falokat
Buqalamun
99
ro‘y berishini ul kimsa o‘zi bilsa... tushunding-
mi? Bilsa! Bu burab olishning oqibati qanday
bo‘lishini sen bilgansan, albatta... Ul kimsa ka-
torga ishlariga yuborilmoqqa hukm etiladi.
– Siz yaxshi bilasiz, albatta.... Biz nodon
odamlarmiz... Biz nimani bilardik?
– Sen hamma narsani bilasan! Hozir sen
yolg‘on aytayotibsan, o‘zingni telbalikka solasan!
– Nega yolg‘on aytay? Ishonmasangiz qish-
loqqa borib so‘rang... Cho‘kdirgich bo‘lmasa
yelim baliqdan boshqa narsa tutib bo‘lmaydi;
toshboshi baliqdan bemaza baliq bormi dunyo-
da, o‘shayam cho‘kdirgich bo‘lmasa ilinmaydi.
Tergovchi kuladi:
– Ha-a, shilishperdan ham gapir bo‘lmasa!
– Bizning soyda shilishper bo‘lmaydi. Qar-
moqqa kapalakni o‘tkazib, cho‘kdirgichsiz
tashlasak qo‘shboshi baliq ilinadi xolos, uyam
onda-sonda.
– Bo‘ldi, jim...
Jimlik cho‘kdi. Denis og‘irligini goh u
oyog‘iga, goh bu oyog‘iga solib, ko‘k movut yo-
pilgan stolga qaradi va zo‘r berib kiprik qoqdi,
qarshisida go‘yo movut emas, quyosh ko‘ri-
nayotganday. Tergovchi shoshilib yozadi. Biroz
jimlikdan so‘ng:
– Men endi ketaveraymi? – dedi Denis.
– Yo‘q. Men seni mirshablarga qo‘shib, qa-
moqxonaga jo‘nataman.
Denis kiprik qoqishdan to‘xtab, qalin qoshla-
rini ko‘tarib, to‘raga savol nazari bilan qaradi:
Anton Chexov
100
– Bu nimasi? Nega qamoqxonaga yuborasiz,
janobi taqsir? Sira vaqtim yo‘q, hozir yarmar-
kaga jo‘nashim kerak; Yegorda uch so‘m pulim
qoluvdi, o‘shani olmasam bo‘lmaydi...
– Jim tur, xalaqit berma.
– Qamoqxonaga emish... biron gunohim
bo‘lsa, mayliydi, borardim, yo‘qsa bekordan-be-
korga... quruq tuhmatga-ya... Bo‘lmasa nimaga
axir? O‘g‘rilik qilgan bo‘lmasam, mushtlashgan
bo‘lmasam... Oliq-soliqdan boqimonda qolgan,
deb o‘ylasangiz, janobi taqsir, xotirjam bo‘ling,
oqsoqolning gaplariga ishonmang... Siz ana u
to‘radan so‘rang, taqsir... U oqsoqolda imon de-
gan narsa yo‘q o‘zi...
– Jim tur!
Denis:
– Haliyam jim turibman... – deb g‘o‘dillaydi.
– Xatlash vaqtida oqsoqol juda orttirib yozgan,
buni men qasam ichib tasdiqlayman. Biz
o‘zimiz: uch og‘aynimiz; Kuzma Grigorye vich,
chunonchi, Yegor Grigoryevich, undan keyin
mana men Denis Grigorevich...
– Sen menga xalaqit berayotibsan... – dedi
tergovchi, so‘ngra qichqirdi: – Hoy, Semyon!
Olib bor muni!
Ikkita salobatli askar kelib, uni mahkama-
dan olib chiqib ketarkan, Denis yana so‘zlaydi:
– Biz o‘zimiz uch og‘aynimiz. Birining guno-
higa biri javobgar emas... Soliqni Kuzma to‘la-
masin-u, javobini men, Denis beray emish...
Sudyalar! Attang, burungi xo‘jayinim katta
general o‘lib ketdi-da, Xudo rahmat qilgur,
Buqalamun
101
yo‘qsa siz sudyalarning toza adabingizni berar-
di... Adashmasdan, yaxshi bilib hukm qilish
kerak. Ursang ham mayli, lekin gunohim bo‘lsa
ur, insof bilan ur...
Do'stlaringiz bilan baham: |
