Buqalamun: hikoyalar. / Anton Chexov. T.: Yangi

Abdulla Qahhor
tarjimasi
UNTER PRISHIBEYEV
–  Unter­ofitser
1 
Prishibeyev! Siz shuning 
uchun ayblanasizki, 3-sentabr kuni so‘z va 
harakatingiz bilan uryadnik
2
 Jiginni, volost
3
 
boshlig‘i Alyapovni, yuzboshi Yefimovni,  gu-
vohlar qatorida o‘tiruvchi Ivanov va Gavrilovni, 
yana oltita dehqonni haqorat qilgansiz. Shuni 
ham aytish kerakki, uryadnik, volost boshlig‘i 
va yuzboshini xizmat vazifalarini o‘tab turgan 
chog‘da haqorat qilgansiz. Aybingizga iqror-
misiz?
Yuzi burishgan, basharasini jun bosgan Pri-
shibeyev g‘oz turib, xirqiroq va bo‘g‘ilgan ovoz 
bilan, xuddi buyruq berayotganday, har so‘zini 
bitta-bitta aytib, javob qaytaradi:
– Janobi oliylari, sud hazratlari! Demak, 
qonunning butun moddalariga qaraganda, ish-
ning sababini har yoqlama tekshiruv lozim edi. 
Ayb menda emas, boshqalarda. Bu ish ham-
masi Xudo rahmat qilgur bir murda ustida ke-
lib chiqdi. Shu oyning uchinchi kuni xotinim 
Anfisa  bilan  sekin,  oliyjanoblik  bilan  ketayot-
1
  Unter­ofitser – kichik zobit.
2
  Uyezd politsiyasining kichik unvoni.
3
 Uyezd tarkibiga kirgan bir necha qishloqdan iborat 
ma’muriy bo‘linma.

---

Anton Chexov
88
gan edim, qarasam – suv bo‘yida bir to‘da odam 
turipti. Xalqning to‘plangani qanday haqi bor? 
– dedim. Nechun? Qonunda xalq poda sin-
gari to‘planib yursin deb aytilganmi? «Tarqa-
lingiz!» deb qichqirdim. Uylariga tarqalsin deb 
odamlarni nari-beri itara boshladim, yuzboshi-
ga, bo‘yniga urib haydashni buyurdim...
– Shoshmang, siz axir uryadnik ham, oqso-
qol ham emassiz-a, xalqni haydash sizning 
ishingiz emas-ku?
Har burchakdan:
– Uning ishi emas! Uning ishi emas! – degan 
ovozlar eshitildi. – Taqsir, u bizga kun bermay 
qo‘ydi! O‘n besh yildan beri undan ko‘rmagan 
ko‘rgiligimiz qolmadi, u xizmatdan qaytgandan 
buyon qishloqni tashlab ketguday holdamiz. 
Hammani jonidan bezdirdi.
– Xuddi shunday taqsir! – dedi guvohlik be-
ruvchi oqsoqol. – Butun yurt bir bo‘lib, shi-
koyat qilamiz. U bilan murosa qilish qiyin bo‘lib 
qoldi... Ma’rakalarda ham, to‘y-tomoshalarda 
ham yoki boshqa bir marosimda bo‘lsa ham, 
xullas, har qachon qichqiradi, shovqin soladi, 
o‘zicha tartib o‘rnatgan bo‘ladi. Bolalarning qu-
log‘idan cho‘zadi, bir gap chiqib qolmasmikin, 
deb xotinlarga sekin nazar solib yuradi, go‘yo 
qaynataga o‘xshaydi. Bir kuni, ashula aytman-
giz, chiroq yoqmangiz, deb uyma-uy buyruq 
qilib yurdi. Qonunda ashula aytsin demagan, 
deb qichqirdi.
– Shoshmanglar, hali guvohlik berishga ul-
gurasiz, – dedi sudya, – Prishibeyevning o‘zi ga-

---

Buqalamun
89
pirsin-chi. Qani, Prishibeyev, gapingizni davom 
ettiring.
– Xo‘p, taqsir! – deb xirilladi unter. – Siz ja-
nob oliy, xalqni tarqatish mening ishim emasli-
gini gapirdingiz... Yaxshi... Xo‘sh, agar, tartib-
sizlik yuz bersa nima qilish kerak? Xalqning 
tartibsiz lik qiluviga yo‘l qo‘yib berish kerakmi? 
Qaysi qonunda xalqni o‘z erkiga qo‘yib berilsin 
deyilgan? Men bunga yo‘l qo‘ya olmayman: men 
ularni haydamasam, jazo bermasam, buni kim 
qiladi? Chinakam tartibni hech kim bilmaydi. 
Aytish mumkin, taqsir, oddiy fuqaro bilan qan-
day muomala qilishni, butun qishloqda faqat 
men o‘zim bilaman, o‘zim, taqsir, hamma nar-
sani tushuna olaman. Men mardikor emas, men 
unter­ofitserman,  xizmatdan  bo‘shab  kelgan 
kaptenarmusman. Men Varshavada, shtabda 
ishlaganman... Agar bilishni istasangiz, un-
dan so‘ng o‘t o‘chiruvchilik xizmatiga kirdim. 
Shundan  keyin  notobligim,  zaifligim  sababli 
o‘t o‘chiruvchilikdan bo‘shab ketib, ikki yilga-
cha erlar gimnaziyasida qorovul bo‘lib xizmat 
qildim... Men butun tartibni bilaman. Mardikor 
esa sodda odam, u hech narsani tushunmay-
di, mening aytganlarimga quloq solishi lozim, 
chunki o‘ziga foyda bo‘ladi. Misol uchun shu 
ishni olaylik... Men odamlarni hayday bosh-
ladim. Suv bo‘yidagi qum ustida bo‘lsa o‘lgan 
kishining gavdasi yotipti. Xo‘sh, qaysi asosga 
binoan u kishi u yerda o‘lib yotadi, dedim. Shu 
ham tartib bo‘ldimi? Nimaga uryadnik indamay 
qarab turadi. Sen, uryadnik, nimaga bu to‘g‘ri-
da kattalarga xabar qilmading, dedim. Balki bu 
odam o‘zi suvga cho‘kib o‘lgandir. Balki, birov 

---