1-mavzu bozor iqtisodiyotida innovatsiya reja: Innovatsiyaning mazmuni va mohiyati Innovatsiyaning maqsadlari

3. Investitsion bozorning makroiktisodiy kursatkichlari 
Milliy  iqtisodiyot  bo‘yicha  investitsiyalarning  iqtisodiy  samaradorligi 
koeffitsienti K
ne
 quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
 
К
НД
К
нэ


 
 
 
 
(4.1.) 
 
bu erda  
ΔND — mamlakat milliy daromadining o‘sishi; 
K — mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishiga kapital qo‘yilmalar hajmi. 
Ishlab chiqarish ob‘ektlariga kapital qo‘yilmalar samaradorligi koeffitsienti 
K
pn
 quyidagicha aniqlanadi: 
 
н
пн
пн
К
V
К


 
 
 
 
(4.2.) 
 
bu erda  
ΔV
pn
 — sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining o‘sishi; 
K
p
   —  ishlab chiqarish ob‘ektlariga kapital qo‘yilmalar. 
Milliy  iqtisodiyotning  rivojlanishiga kapital  qo‘yilmalarning o‘sish sur‘ati 
J
KB
 ushbu formula yordamida aniqlanadi: 
 
б
а
KB
К
К
J

   
 
 
 (4.3.) 
 
bu erda  
K
a
  — tahlil qilinayotgan yilda (davrda) kapital qo‘yilmalar;  
K
b
 —  taqqoslanayotgan yilda kapital qo‘yilmalar. 
Kapital  qo‘yilmalarni  amalga  oshirish  koeffitsienti  K
v
    quyidagicha 
aniqlanadi: 

---

89 
 
 
К
V
J
В
kp

   
 
 
(4.4.) 
 
bu erda  
V
B
   — asosi fondlarni ishga tushirish;  
K   — kapital qo‘yilmalar. 
Milliy  iqtisodiyotning  rivojlanishiga  uzoq  muddatli  kreditlarning  o‘sish 
sur‘ati J
kp
 quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
 
б
д
а
д
kp
К
K
J
/

   
 
 
(4.5.) 
 
bu erda  
а
д
К
 - tahlil qilinayotgan yilda iqtisodiyotning rivojlanishiga uzoq muddatli 
kreditlar miqdori;  
б
д
К
  -  taqqoslanayotgan  yilda  yilda  iqtisodiyotning  rivojlanishiga  uzoq 
muddatli kreditlar miqdori. 
Korxona  va  tashkilotlarga  kapital  qo‘yilmalarni  moliyalashtirishda  qarzga 
olingan va o‘z mablag‘lari nisbati S ushbu formula yordamida topiladi: 
 
з
с
Д
Д
C
/

 
 
 
 
(4.6.) 
 
bu erda  
D
s
  –  korxona  va  tashkilotlarning  investitsion  maqsadlarga  foyda  va 
amortizatsiya  ajratmalari  hisobiga  kapital  qo‘yilmalarni  moliyalashtirish  uchun 
o‘z mablag‘lari;  
D
3
 — korxona va tashkilolarning investitsiyalash maqsadlari uchun qarzga 
olingan mablag‘lari. 
Keltirilgan  ko‘rsatkichlardan  har  biri  o‘z  mazmuniga  ko‘ra  ma‘lum  bir 
iqtisodiy  mazmunga  ega.  Xususan,  investitsiyalarning  iqtisodiy  samaradorlik 
koeffitsienti  kapital  qo‘yilmalarning  har  bir  so‘miga  milliy  daromadning  qay 
darajada o‘sishini ko‘rsatadi. Kapital qo‘yilmalarni amalga oshirish koeffitsienti 
ular  ob‘ektlarni  ishga  tushirish,  asosiy  fondlarning  o‘sishini  qay  darajada 
ta‘minlashini tavsiflaydi. Kapital qo‘yilmalarning o‘sish sur‘ati ortishi va milliy 
iqtisodiyotning  rivojlanishiga  uzoq  muddatli  kreditlar  hajmining  o‘sishi 
investitsion faollikning o‘sishi, mamlakat iqtisodiyotining ko‘tarilishidan darak 
beradi. Kapital qo‘yilmalarni moliyaviy ta‘minlashda o‘z mablag‘lari va qarzga 
olingan  mablag‘larning  nisbati  ham  iqtisodiyotning  o‘sishi  yoki  pasayishidan 
bilvosita dalolat beradi. Iqtisodiyotning o‘sish bosqichlariga o‘z mablag‘lari va 
qarzga  olingan  mablag‘lar  nisbati  40  :  60,  iqtisodiyotning  turg‘un  bo‘lishi  va 
pasayishida esa — 60 : 40 bo‘ladi. 
Mamlakat iqtisodiyotining umumiy ahvoli va investitsion bozorning ahvoli 
o‘rtasida  bevosita  aloqa  bo‘lib,  ular  bir-birini  asoslab  beradi.  SHu  sababli 
investitsion  bozorni  tahlil  qilish,  baholash  va  bashorat  qilish  milliy 
iqtisodiyotning umumiy ahvoli va rivojlanishini o‘rganishni nazarda tutadi. 

---

90 
 
Makroiqtisodiy  jarayonlarning  rivojlanish  nazariyasidan  ma‘lumki, 
iqtisodiyot u yoki bu davriylik va intensivlik bilan inqiroz, depressiya, jonlanish 
va ko‘tarilish bosqichlaridan o‘tadi. 
Iqtisodiyotning ko‘tarilish bosqichi investitsion faollikning yanada o‘sishi, 
investitsion  resurslarga  intensiv  talab,  yirik  investitsion  loyihalarni  amalga 
oshirish, kapitalni sezilarli yangilash bilan tavsiflanadi.