1-mavzu bozor iqtisodiyotida innovatsiya reja: Innovatsiyaning mazmuni va mohiyati Innovatsiyaning maqsadlari

3. Investitsiya loyihalari iqtisodiy samaradorligin 

---

82 
 
Investitsiya  loyihalari  iqtisodiy  samaradorligini  baholash  hisob-
kitoblarining  aniqlik  darajasi  ularni  ishlab  chiqish  tartibida  ortadi  (yoki  xatolar 
kamayadi).  Masalan,  loyihani  amalga  oshirishning  investitsion  imkoniyatlarini 
tadqiq  etish  bosqichida,  uning  qiymat  bahosi  oldindan  aniqlangan  bir  paytda 
xatolik  25-40%  atrofida  hisoblanadi.  TIA  ishlab  chiqish  bosqichida  birlamchi 
yoki omillar bahosi amalga oshiriladi, uning maqsadi rejalashtirilgan xarajatlarni 
moliyalashtirish  imkoniyatlari  bilan  taqqoslash  hisoblanadi,  yo‘l  qo‘yish 
mumkin  bo‘lgan  xatolik  15-20%ni  tashkil  etadi.  Ishlarni  moliyalashtirish 
rejasini  tayyorlash  uchun  mo‘ljallangan  yaqinlashtirilgan  baholash  bajarilgan 
ishchi loyiha  bosqichida  yo‘l  qo‘yish  mumkin  bo‘lgan  xatolik  10-15%ga teng. 
Va nihoyat, savdoni tayyorlash va o‘tkazish uchun (shartnoma imzolash, detalli 
loyihalashtirishning  yakunlovchi  bosqichida)  yo‘l  qo‘yish  mumkin  bo‘lgan  5-
6% xatolik bilan yakuniy baholash o‘tkaziladi. 
Shunday  qilib,  investitsiya  loyihasini  ishlab  chiqish  va  amalga 
oshirishning  har  bir  bosqichida  uning  iqtisodiy  samaradorligi  asoslab  beriladi; 
daromadlilik  tahlil  qilinadi,  boshqacha  qilib  aytganda,  xarajatlarni  olingan 
(bashorat  qilingan)  natijalar  (foyda)  bilan  taqqoslashga  imkon  beruvchi  loyiha 
tahlili o‘tkaziladi. Investitsiyadan oldingi va investitsiya davrida yo‘l qo‘yilgan 
xatoliklar (masalan, qurilish-montaj ishlarini bajarishda, texnika qo‘llash, asbob-
uskunalarni  ekspluatatsiya  qilish,  malakali  xodimlar,  xomashyo  va  boshqa 
materiallar,  resurslarning  etishmasligi  natijasida  vujudga  kelgan  muammolar) 
ishlab chiqarish bosqichida namoyon bo‘ladi, chunki ishlab chiqarish xarajatlari 
va  mahsulotni  sotishdan  olinadigan  daromadlar  (foyda)  bnvosita  bashorat 
baholari va investitsiyadan olidingi bosqichda qabul qilingan qarorlarga bog‘liq 
bo‘ladi.  Agar  bunday  bashoratlar  xato  bo‘lib  chiqsa,  loyihani  texnik-iqtisodiy 
asoslash bajarilmasligi (yoki qisman bajarilishi) mumkin, bu esa o‘zgartirish va 
qo‘shimchalar kiritishni talab qilishi muqarrar.