O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

3.5. Xo‘jalik faoliyati sohasidagi jinoyatlar  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xo‘jalik faoliyati sohasidagi jinoyatlarga quyidagi jinoyatlar kiradi:  
 

Sifatsiz mahsulot chiqarish yoki sotish (Jinoyat kodeksining 186-moddasi). 

Etil  spirti,  alkogolli  mahsulot  va  tamaki  mahsulotini  qonunga  xilof  ravishda  ishlab  chiqarish  yoki 
muomalaga kiritish (Jinoyat kodeksining 186
1
-moddasi). 

Savdo yoki vositachilik faoliyati bilan qonunga xilof ravishda shug‘ullanish (Jinoyat kodeksining 188-
moddasi). 

Savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini buzish (Jinoyat kodeksining 189-moddasi). 

Faoliyat bilan litsenziyasiz shug‘ullanish (Jinoyat kodeksining 190-moddasi). 

Qonunga xilof ravishda axborot to‘plash, uni oshkor qilish yoki undan foydalanish (Jinoyat kodeksining 
191-moddasi). 

Raqobatchini obro‘sizlantirish (Jinoyat kodeksining 192-moddasi). 
 
Bu jinoyatlarning obyekti iste’molchilar huquqlari, fuqarolarning hayoti va sog‘lig‘i, tadbirkorlik faoliyati 
bilan  shug‘ullanishning  belgilangan  tartibi,  savdo  yoki  xizmat  ko‘rsatishning  belgilangan  tartibi,  raqobat 
qilishning  belgilangan  tartibi  hisoblanadi.    Obyektiv  tomondan  bu  jinoyatlar  asosan  harakat  bilan  sodir 
etiladi. Subyektiv tomondan bu jinoyatlar faqat qasddan sodir etilib, jinoyat subyekti 16 yosh hisoblanadi. 
 
A. Sifatsiz mahsulot chiqarish yoki sotish 
(Jinoyat kodeksining 186-moddasi) 
 
O‘zbekiston  Respublikasining  1996-yil  26-apreldagi    «Iste’molchilarning  huquqlarini  himoya  qilish 
to‘g‘risida»gi Qonuni   tovarlarni iste’mol qilish bilan bog‘liq barcha huquqiy masalalarni tartibga soladi. 
Ushbu jinoyatning obyekti shaxsning xo‘jalik faoliyati sohasidagi manfaatlari, shuningdek, fuqarolarning 
hayoti va sog‘lig‘idir. Obyektiv tomondan jinoyat tovar bozoriga sifatsiz mahsulot chiqarish yoki uni sotish 
natijasida badanga o‘rtacha og‘ir yoki og‘ir shikast yetkazilishida ifodalanadi. 

---

Mahsulot  chiqarish  deganda,  mahsulotni  buyurtmachi  yoki  iste’molchiga  topshirish  yoki  jo‘natish 
tushuniladi. Sotish deganda, tovarlarni bevosita iste’molchilarga sotish nazarda tutiladi. 
Тahlil qilinayotgan modda bo‘yicha javobgarlik sifatsiz mahsulotni tovar bozoriga chiqarish yoki sotish 
natijasida badanga o‘rtacha og‘ir yoki og‘ir shikast yetkazilgan hollardagina vujudga keladi. 
«Sifatsiz mahsulot deganda, davlat standarti talablariga, me’yoriy normalarga javob bermaydigan va sifat 
sertifikatiga  ega  bo‘lmagan  mahsulotlar  tushuniladi.  Mahsulot  har  qancha  sifatsiz  bo‘lsa-da,  o‘rtacha  og‘ir 
yoki og‘ir tan jarohati yetkazish xususiyatiga ega bo‘lmasa, Jinoyat kodeksining 186-moddasida javobgarlik 
belgilangan jinoyatning predmeti bo‘la olmaydi. Bunday hol ushbu jinoyatni sodir qilgan shaxslarga nisbatan 
ma’muriy, intizomiy va boshqacha tarzdagi choralar ko‘riladi. 
Har  qanday  oziq-ovqat  mahsulotlari  ushbu  jinoyatning  predmeti  bo‘lishi  mumkin.  Lekin  jinoiy 
javobgarlik  yuzaga  kelishining  sharti  sifatida  jinoiy  oqibat  ko‘rsatilgan.  Qilmishni  bevosita  ushbu  modda 
bilan kvalifikatsiya qilish uchun jinoiy oqibat kelib chiqqan bo‘lishi shart»
1
.  
Тovar bozoriga sifatsiz mahsulotni chiqarish yoki sotish natijasida fuqarolarning sog‘lig‘i uchun mazkur 
moddada ko‘rsatilgan oqibatlar kelib chiqmasa, jinoiy javobgarlik ham vujudga kelmaydi. Biroq, O‘zbekiston 
Respublikasi  «Iste’molchilarning  huquqlarini  himoya  qilish  to‘g‘risida»gi    Qonuni  20-moddasiga  muvofiq, 
tovar  (ish,  xizmat)ning  tuzilishi,  ishlab  chiqarilishi,  tarkibidagi  va  boshqa  nuqsonlari,  shuningdek 
iste’molchining  hayoti,  sog‘lig‘i  yoki  mol-mulkining  xavfsizligini  ta’min  eta  olmaydigan  materiallar, 
uskunalar,  asbob-anjomlar,  moslamalar  yoki  boshqa  vositalar  qo‘llanilishi  oqibatida  iste’molchining 
hayotiga,  sog‘lig‘i  yoki  mol-mulkiga  yetkazilgan  zarar  sotuvchi  (ishlab  chiqaruvchi,  ijrochi)  tomonidan 
qoplanishi lozim. 
Sotuvchi (ishlab chiqaruvchi, ijrochi) bilan shartnoma munosabatlariga kirishgan, kirishmaganidan qat’iy 
nazar, har qanday iste’molchi tovar (ish, xizmat)ning nuqsoni tufayli yetkazilgan zararning qoplanishini talab 
qilish huquqiga ega. 
Iste’molchining hayoti, sog‘lig‘i yoki mol-mulkiga yetkazilgan zarar, agar u normativ hujjatlarda nazarda 
tutilgan  tovarning  xizmat  (yaroqlilik)  muddati  mobaynida,  bunday  muddat  belgilanmagan  taqdirda  tovar 
ishlab  chiqarilgan  (ish,  xizmat  qabul  qilingan)  paytdan  e’tiboran  o‘n  yil  mobaynida  yuzaga  kelgan  bo‘lsa, 
qoplanishi lozim. 
Sotuvchi  (ishlab  chiqaruvchi,  ijrochi)  bartaraf  qilib  bo‘lmaydigan  kuch  yoki  foydalanish,  uni  saqlash 
yoxud  tashishning  belgilangan  qoidalari  iste’molchi  tomonidan  buzilishi  tufayli  zarar  yetkazilganligini 
isbotlasa, u javobgarlikdan ozod qilinadi. 
Subyektiv tomondan jinoyat – sifatsiz mahsulot chiqarish yoki sotish qasddan sodir etiladi, kelib chiqqan 
oqibatlar  (sog‘liqqa  zarar  yetkazilishi,  odamlar  o‘limi)ga  nisbatan  esa  subyektning  aybi  ehtiyotsizlikda 
ifodalanadi. 
Jinoyat  subyekti  tovar  bozoriga  sifatsiz  mahsulot  chiqarish  uchun  javobgar  yoki  uni  sotish  bilan 
shug‘ullanayotgan shaxsdir. Ushbu moddaning 2-qismida odamning o‘limiga sabab bo‘lgan sifatsiz mahsulot 
chiqarganlik yoki sotganlik uchun javobgarlik nazarda tutilgan. 
Тahlil qilinayotgan moddaning 3-qismida sifatsiz mahsulot chiqarganlik yoki sotganlik natijasida: 
 
a) odamlar o‘limi; 
b) boshqa og‘ir oqibatlarning yuzaga kelganligi uchun javobgarlik nazarda tutilgan. 
 
Boshqacha  og‘ir  oqibatlar deganda,  ikki  yoki  undan  ortiq  shaxsning  badaniga  o‘rtacha  og‘ir  yoki  og‘ir 
shikast  yetkazilishi  tarzidagi  sog‘liqqa  zarar  yetkazish,  odamlarning  yalpi  zaharlanishi  va  boshqalar 
tushuniladi.