Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir


- chizma. Import tariflari kiritilishi natijalari



Download 2,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet121/156
Sana15.07.2021
Hajmi2,84 Mb.
#119883
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   156
Bog'liq
makroiqtisodiyot (2)

30- chizma. Import tariflari kiritilishi natijalari 
 
Import  tariflari  joriy  qilingunga  qadar  ichki  ishlab  chiqarish  hajmi  S
1

ichki  talab  xajmi  esa  D
1
  teng  bo’lgan,  talab  va  taklif  o’rtasidagi  farq  (D
1
-S
1

import hisobiga qoplangan. Mamlakat iqtisodiyoti yopiq bo’lganida edi, narxlar 
darajasi  Re  ga  teng  bo’lgan  bo’lar  edi  hamda  talab  va  taklif  muvozanati  E 
nuqtada o’rnatilgan bo’lardi. Mamlakat iqtisodiyoti ochiq bo’lgani va importga 
cheklovlar  yo’qligi  tufayli  milliy  bozordagi  narxlar  jahon  bozori  narxlari  Rw 
bilan bir xil. Importga tarif joriy qilinishi natijasida ichki narxlar P
W
 
dan R
d
 ga 
qadar ko’tariladi. Endi: 
Import  qilinadigan  tovarning  ichki  narxi  =  Jahon  bozoridagi  narxi  +  (Jahon 
bozoridagi narxi x tarif stavkasi). 
Oqibatda  iste’molchilar  ma’lum  bir  yo’qotishlarga  duch  keladilar.  Bu 
yo’tqotishlar grafikda a , b , s ,  d  sohalar bilan ko’rsatilgan. 
Narxlarning  ko’tarilishi  ilgari  raqobatbardosh  bo’lmagan  ayrim  ichki 
ishlab chiqaruvchilar uchun ham foyda ko’rib ishlashga imkon beradi. Umuman 
shu sohada band milliy ishlab chiqaruvchilar ishlab chiqarish hajmini S
1
 dan S
2
 
ga qadar oshiradi va S
2
-S
1
 hajmdagi mahsulot R
d
 narxda sotiladi. Shu hajmdagi 
mahsulotni  iste’molchilar  oshirilgan  narxda  sotib  oladilar  va  a  sohaga  teng 
yo’qotishga duch keladilar. Ammo, bu yo’qotish ichki ishlab chiqaruvchilarning 
o’sgan foydasiga aylanadi. 


 
175 
 
Narxlarning  o’sishi  oqibatida  iste’molchilar  ko’rilayotgan  tovar  iste’moli 
hajmini  D
1
  dan  D
2
  qadar  qisqartiradi.  Bu  yo’qotish  grafikda  d  soha  bilan 
ko’rsatiladi va u xech kimning foydasi bilan qoplanmaydi. 
S
2
- D
2
 oraliq tarif joriy qilingandan so’ngi import hajmi bo’lib, shu hajmda 
tovarni  iste’molchilar  ilgarigidan  yuqori  narxda  sotib  oladilar.  Buning 
natijasida  ular  turmush  darajasidagi  yo’qotish  ro’y  beradi.  Bu  yo’qotish 
grafikda  s  soha  bilan  belgilangan  bo’lib,  u  davlat  byudjetiga  borib  tushadi. 
Ya’ni, bu sohadagi iste’molchilarning yo’qotishi davlatning foyda ko’rishi bilan 
qoplanadi. 
Tarif  kiritilishi  oqibatida  iste’molchilar  talabi  arzon  import  tovaridan 
qimmat  ichki  tovarga  yo’naltiriladi.  Iste’molchilarning  o’sgan  to’lovlari  yuqori 
chegaraviy  xarajatga  ega,  raqobatbardosh  bo’lmagan  samarasiz  ichki  ishlab 
chiqarishni  kengayishiga  olib  keladi.  Iste’molchilarning  bu  yo’qotish  b  sohasi 
bilan  belgilangan  bo’lib  tarifning  «ishlab  chikarish  samarasi»  deyiladi  va  hech 
kimning foydasi bilan qoplanmaydi. 
 
Shunday qilib: 
  Iste’molchilarning  Ishlab chiqaruvchilar       Davlat       Jamiyatning sof 
yo’qotishlari 
          foydasi    daromadi         yo’qotishi  
a + b + s +  d      -             a             - 
             s 
    =      b +a 
Demak,  iste’molchilarning  a  sohadagi  yo’qotishlari  ishlab  chiqaruvchilar 
foydasining  o’sishi  hisobiga  qoplanadi.  Ayni  damda  iste’molchilar  shu  tarmoq 
korxonalari  aktsiyadorlari  bo’lishsa,  ular  yo’qotishlarining  bir  qismi  o’sgan 
dividentlar  sifatida  qaytadi.  «s»  sohada  davlat  olgan  daromadini  transfert 
to’lovlarini oshirish, soliqlarni pasaytirish, byudjet tashkilotlarida ishlovchilar ish 
haqini  oshirishi  ko’rinishida  iste’molchilarga  qaytarishi  mumkin.  Ammo «b» + 
«d»  soxalarda  jamiyat  sof  yo’qotishga  duch  keladi.  Valyuta  kursi  o’zgarishi  bu 
yo’qotishlarni  bir  oz  qoplashi  mumkin.  Masalan,  20%  li  tarif  kiritilishi  natijasida 
milliy  valyuta  4%  ga  qimmatlashsa  import  qilinayotgan  tovarlarning  milliy 


 
176 
 
valyutada  ifodalangan  ichki  bahosi  20  %  ga  emas,  16  %  ga  oshadi.  Bu  esa  tarif 
kiritilishi  oqibatida  jamiyatning  sof  yo’qotish  «b»  va  «d»  sohalarning  80 
foizini((16/20) x 100 = 80) tashkil etishini anglatadi. 
Umuman olganda tariflarni kiritilishiga nisbatan bir-biriga zid fikrlar mavjud 
bo’lib, bu tadbir mamlakat iqtisodiyoti holati, xususiyati va qo’yilgan maqsadlar 
bilan asoslanadi. 

Download 2,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   156




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish