1-Мавзу: Жамият ва инсон фалсафаси фанининг предмети ва фазифалари

ГЛОБАЛЛАШУВНИНГ ОҚИБАТЛАРИ 
Ижобий 
Салбий 
Халқаро интеграция 
Ўткир мафкуравий таъсир 
Ҳамкорлик алоқалари 
Мафкуравий тазйиқ 
Хорижий инвестициялар 
Маънавий таҳдид 
Капитал ва товарлар алмашинуви 
Мафкуравий ҳуруж 
Ишчи кучининг эркин ҳаракати 
Маънавий бўшлиқ 
Янги иш ўринлари 
Хатарли таҳдидлар 
Замонавий коммуникация 
Ахборот хуружлари 
Ахборот технологиялари 
Ахлоқий бузуқлик 
Илм-фан ютуқларининг тез тарқалиши 
“оммавий маданият”
Қадриятларнинг уйғунлашуви 
Эгоцентризм 
Цивилизациялараро мулоқот 
Маънавий негизларга беписандлик 
Ўзаро ёрдам имкониятларининг ортиши 
Зўровонлик 
Ҳозирги замон инсоншунослиги маълумотига кўра, инсоннинг 
ижтимоий, хусусан маънавий оламидаги зиддиятли томонларни бирданига 
пайқаб бўлмайди. Чунки турли миллат ва элатга мансуб, турли 
мамлакатларда яшовчи кишилар бир-бирларига ўхшашга интиладилар ва 
барча учун характерли бўлган умуминсоний фазилатлар томон ошиқадилар. 
Худди ўша умумийлик томон интилиш “ўртамиёналик” “шахси 
номаълумлик”нинг ривожланиши учун қулай имкониятлар яратади.
Замондошларимизнинг маълум қисмида маънавий қашшоқликнинг 
вужудга келишида ўтган аср ҳукмрон мафкуралари ҳисобланмиш 
большевизм ва фашизмнинг таъсири катта бўлган. Бунинг натижасида 
инсонлар маънавий оламида авторитаризм шакллана борган. Авторитарликка 
мойил характерли кишиларда ё зулм ўтказиш (садизм), ёки тобеликка 
интилиш (монохизм) кучайиб бораверади. Зулм ўтказишга мойил киши 
ҳамиша ҳукмронлик томон интилса, тобеликка мойил киши ҳамиша 
юқоридан буйруқ, кўрсатма кутади. 
Тажрибадан маълумки, кимки ҳаётда мақсадсиз, орзу-умидсиз яшаса, 
унда чинакам маънавият бўлмайди. Маънавиятсиз инсон ҳамиша ёвузлик, 
туҳмат, иғво, фисқу-фасод, ҳасад ва адолатсизликка мойил бўлади. Худди 
шунинг учун ҳам биз билан бирга, ёнимизда фаолият кўрсатаётган айрим 

---

88 
кишилар ижтимоий қиёфасидаги маънавий қашшоқликнинг сабабларини 
мақсад-муддаосиз, мазмунсиз яшашидан изламоқ даркор. 
Ижодкорлик бунёдкорликни вужудга келтирганидек, маънавий 
қашшоқлик натижасида пайдо бўлган турли қараш ва тасаввурлар 
бузғунчиликни яратади. Айнан мана шу бузғунчи ғоялар маънавий 
юксалишни тўхтатишга ва унинг натижаларини йўққа чиқаришга хизмат 
қилади. Бу ҳолат жаҳон миқёсида маънавий таҳдидларнинг табиий пайдо 
бўлишидан кўра ҳозирги иқтисодий, сиёсий рақобатнинг оқибатида, сунъий 
равишда, яъни ёшлар онгига турли йўллар ва воситалар орқали таъсир қилиш 
услубларини қўллаш натижасида вужудга келяпти. Айнан мана шу салбий 
ҳолатлар маънавий таҳдиднинг кучайишига олиб келади. „Шуни унутмаслик 
керакки, бугунги кунда инсон маънавиятига қарши йўналтирилган, бир 
қарашда арзимас бўлиб туюладиган кичкина хабар ҳам ахборот оламидаги 
глобаллашув шиддатидан куч олиб, кўзга кўринмайдиган, лекин зарарини 
ҳеч нарса билан қоплаб бўлмайдиган улкан зиён етказиши мумкин“
1
. 
Маънавиятсиз моддий фаровонликка ҳам, умумтараққиётга ҳам 
эришиб бўлмайди. Маънавий қашшоқлик миллий таназзулга олиб боради. 
Халқимиз ўзининг кўп минг йиллик тарихи жараёнида оила ҳусусида 
миллий-мафкуравий тарбияни шакллантирган. Оилада отанинг шахсий
ибрати, онанинг меҳри турмуш заҳматларини енгишда, фарзандларининг 
тарбияли бўлишида мустаҳкам таянч бўла олган. Оилада эркак кишининг 
асосий вазифаси аёли ва оила аъзоларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, 
уларнинг номусларини сақлашдир.
Ғояга қарши фақат ғоя, фикрга қарши фақат фикр, жаҳолатга қарши 
фақат маърифат – Президентимиз И.А. Каримов томонидан ишлаб чиқилган 
тамойил бўлиб, ҳозирги даврдаги мафкуравий курашнинг янгича усули 
сифатида исботлаб берилган. Ўтмишдан мерос бўлиб қолган, бугун янгича 
1
Каримов И. А. Юксак маънавият – енгилмас куч. . 

Тошкент: Маънавият, 2008. – 115 б. 

---

89 
мазмун, янгича кўриниш олаётган маънавий қашшоқлик – инсоният 
тақдирига хавф солиб турган умумбашарият муаммосига айланмоқда.