219
stolnik va voevoda lavozimida xizmat qilgan
116
. Muh’ammad Yusuf esa asli
musulmon (tatar). U h’am ruslarning xizmatida bwlgan.
Avvalo shuni aloh’ida aytib wtish kerakki, h’ar ikkala elchi – V.A.Daudov
va M.Yu.Qosimov Buxorogacha yuirga borishgan bwlsalar-da, elchilar
mah’kamasidan aloh’ida-aloh’ida
topshiriq olganga wxshaydilar, chunki
V.A.Daudov va M.Yu.Qosimovga berilgan ywriqnoma (nakaz) bizgacha etib
kelmagan. U 1800 yilgacha Rossiya tashqi ishlar mah’kamasining arxivida
saqlanar edi. 1806 yili wtkazilgan tekshirish paytida u turgan joyidan
topilmagan. Shu sababdan V.A.Daudov va M.Yu.Qosimov qanday vazifalarni
ado etganliklarini aniq bilmaymiz. Buni V.A.Daudovning
elchilik
mah’kamasidan olgan ywriqnomasi (nakaz)dan taxminan bilib olish mumkin.
Ular quyidagilar:
1.Buxoro va Xiva xonliklarining Moskva h’ukumati bilan diplomatik
aloqalarini rivojlantirishga xoh’ishi bormi-ywqmi, shuni aniqlash;
2.Xonliklarda yashab turgan rus asirlarini ozod qilish;
3.İkki davlat, Rossiya, Xiva va Buxoro xonliklari wrtasidagi savdo va
elchilik karvonlarining xavfsizligini taminlash uchun Kaspiy dengizining kun
chiqish
tarafida, dengiz soh’ilidagi Saratosh tepaligida kemalar twxtaydigan
bandargoh’ qurishga Xiva xonining roziligini olish;
4.Amudarёning boshi va wzani, darё soh’ilida istiqomat qilib turgan
xalqlar, ularning mashg’uloti va turmush tarzi h’aqida malumot twplash;
5.Buxorodan Hindistonga
olib boradigan ywllar, Hindiston h’ukumatining
Rossiya bilan savdo va diplomatik aloqalarini wrnatishga xoh’ishi bor-ywqligini
M.Yu.Qosimovga berilgan topshiriqda aniqlash.
Elchilik Buxoro va Xivada, ywlga ketgan vaqtni qwshib olaganda, Buxoroda
1675 yilning 15 mayidan – 1676 yil 2 oktyabrigacha bwlgan.
Elchilik Buxoroga 1676 yil 20 yanvar kuni kelib tushgandan keyin
M.Yu.Qosimov wz vazifasini ado etish uchun Hindistonga jwnab ketdi.
Garchi V.A.Daudov va M.Yu.Qosimov elchiligining h’isoboti («Stateynıy
spisok») 1800
yildan keyin ywqolgan bwlsa-da, tadqiqotchilar N.Selifontov,
V.V.Bartold va A.B.Pankov asarlaridan (Ocherk slujebnoy deyatelnosti i
domashnoy jizni stolnika i voevodı XU111 stoletiya Vasiliya Aleksandrovicha
Daudova. Letopis zanyatiy Arxeograficheskoy komissii, vıp.5, SPb.,1871, s.1-
41; V.V.Bartold, İstoriya izucheniya Vostoka v Evrope i Rossii, soch.T.1X,-M.:
1977,s.372; A.B.Pankov. K istorii torgovli Sredney Azii s Rossiey v 1675-1725
g.g.,-Tashkent: 1926) madum bwlishicha, Buxoro va
Xiva xonlari Rossiya bilan
savdo-diplomatik munosabatlarini rivojlantirishga tarafdor ekanliklarini
bildirganlar va shunga h’arakat qilganlar. Tez orada Kaspiy dengizi soh’ilida
Qarag’an bandargoh’ining qurib ishga tushirilishi va Buxoro xoni wz xwjaligida
xizmat qilib turgan rus asarlaridan 38 tasini ozod qilganligi h’am yuqorida
bildirilgan fikrga dalil bwla oladi.
Xiva xoni Anushaxon bir tarafdan turkmanlar bilan qalmoqlar va
qozoqlarning tez-tez Xiva h’ududlariga qilib turgan talonchilik yurishlari,
116
Автобиография В.А.Даудова/Русский архив, год 27, 1889, кн.2, с.5-20.
220
ikkinchi tarafdan Buxoro va Xiva wrtasidagi ziddiyatlar
natijasida Rossiyaning
iqtisodiy va h’arbiy ёrdamiga mutoj edi. V.A.Daudovga Buxorodan qaytishida
Xivada Anushaxon otalig’i mana bu gaplarni aytgan: «Anushaxon Vasiliyga
Xiva xoni yaqinda podshoh’ oliy h’azratlari ulug’ knyaz Aleksey Mixaylovich
dwstlik va h’amkorlik munosabatlarini davom etishi va h’ar ikki tomondan
savdo karvonlari bordi-keldi qilib turishi (zarurligi) h’aqida maktub oldilar. (Wz
navbatida) Xiva xoni h’am podshoh’ oliy h’azratlari ulug’ knyaz bilan shunday
aloqalarni avvalgidan h’am ziёda bwlishini istaydilar».
M.Yu.Qosimov
elchiligiga kelsak, unga Buxorodan Hindistonga olib
boradiganywllar va Hindiston podshosi Avrangzeb (1658-1707 yy.)ning Rossiya
bilan diplomatik aloqalarni wrnatishga mayli bormi-ywqmi ekanligini aniqlab
kelish topshirilgan edi. Shuning uchun h’am u Buxoroga kelganlaridan kwp vaqt
wtmay, Hindistonga jwnab ketdi. M.Yu.Qosimov faqat Kobulgacha bordi.
«Shoh’ (Avrangzeb) ulug’ podshoh’ bilan dwstona aloqalar wrnatishni
istamagani» uchun orqaga qaytishga majbur bwldi va 1677
yili Moskvaga qaytib
keldi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
