Ijtimoiy fanlar

Kutubxonadagi 
kitoblar 
miqdori 
va 
sifatdan 
ko’nglingiz 
to’ladimi?________________________________________________________
____________________________ 
 
Har  bir  savolni  ham  ochiq,ham  yopiq  qilish  mumkin.  Filtr  savollar 
ma’lum toifadagi insonlarni tanlab olish uchun ishlatiladi.m-n: 
3.Siz ta’limning qaysi turida o’qiysiz? 
A)shartnoma asosida 
B)byudjet -5-savolga o’ting 
4.Shartnoma asosida ta’lim olish sizga qiyinchilik tug’dirmaydimi? 
A)qiyinchilik tug’dirmaydi 
B)ota-onamga qiyin 
Nazorat  savollari  respondentning  samimiyligini  tekshirish  uchun 
ishlatiladi. 
Jadval  shaklidagi  savollar  bir  vaqtning  o’zida  bir  necha  ko’rsatkich 
bo’yicha  javob  olish  uchun  ishlatiladi,shu  Bilan  birga  anketada  joyni  tejashda 
ham qo’l keladi. 
Intervyu  mashhurligiga  ko’ra  ikkinchi  o’rinda  turadigan  metod 
bo’lib,anketali  so’rovda  anketani  respondentning  o’zi  to’ldirsa,intervyuda 
savollar intervyuer tomonidan o’qib beriladi va to’ldiriladi. 
Sotsiologiyada  kuzatish  deganda  hozir  ro’y  berayotgan  hodisa  yoki 
jarayon haqida ma’lumot beruvchi metod tushuniladi va u 3 usulda olib boriladi: 
1.bevosita kuzatish 
2.bilvosita kuzatish 
3.qo’shilib kuzatish 
Sotsiologik  tadqiqotlarda  kuzatish  –  dastlabki  empirik  ma’lumotlarni 
yig’ish  usuli  bo’lib,  muayyan  maqsadga  qaratilgan,  oldindan  puxta  o’ylab, 
muntazam  olib  boriladigan,  hissiy  qabulga  asoslangan  bo’ladi.  Bu  usuldan 
foydalanishning  o’ziga  xos  afzalligi  shundaki,  tadqiqotchi  muayyan  darajada 
tadqiqot  olib  borayotgan  ob’ektdan  mustaqil  bo’ladi  va  unga  bo’ysunmaydi. 
Kuzatish  usulidan  olinadigan  ilmiy  ma’lumotlarda  ob’ektiv,  xolis  va  hayotiy 
bo’lishi  bilan  o’zining  ilmiy  qimmatiga  egadir.  Shu  bilan  birga,  kuzatish 
usulidan  olingan  ilmiy  ma’lumotlarda  sub’ektiv  jihatlar  ham  bo’lishi  mumkin. 
Chunki,  sotsiologik  tadqiqot  tadqiqotchining  ijtimoiy  voqelikka,  jarayonga 
nisbatan  qanday  munosabatda  bo’lishi  va  qay  yo’sinda  tavsiflashi  asosida 
boradi. 
Kuzatish  usulining  yana  bir  o’ziga  xos  jihati;  uning  muayyan 
darajada chegaralanganligi bo’lib, ko’pincha tadqiq etilayotgan voqelikni qayta 
kuzatish imkoniyati bo’lmasligidadir. Bu usulning yana bir zaif  jihati shundan 
iboratki,  kuzatish  orqali  tadqiqotchini  savolga  qiziqtirish,  kuzatiluvchining  fikr 
va  hukmini  bilish  juda  qiyin.  Barcha  hollarda  kuzatish  hozircha  so’z  bilan 
ifodalanadi.  Ammo  ba’zi  xulqiy-ehtirosli  munosabatlarni,  holatlarni  bir  tarzda 
yozish va so’z orqali ifodalash qiyin.  Kuzatish  jarayonining  xarakteriga  qarab 
uni  quyidagi  tiplarga  ajratib  ko’rsatish  mumkin:  nazoratsiz,  to’la  qamrovli  va 
qamramaydigan, dala va laboratoriya sharoitida muntazam va tasodifiy kuzatish.
 
Sotsiologik tadqiqotlarda kuzatish usuli o’rganilayotgan ob’ektga nisbatan 

---

chetdan  yoki  ichkaridan  qo’llanilishi  mumkin.  Tadqiq  etilayotgan  ob’ekt 
chetdan  kuzatilganda  tadqiqotchi  ob’ektga  nisbatan  mustaqil  bo’ladi  va  unga 
bo’ysunmaydi.  Ichkaridan  kuzatishda  tadqiqotchi    kuzatayotgan  ob’ektda  ro’y 
berayotgan  ijtimoiy  jarayonlarda  bevosita  ishtirok  etadi  va  bo’ysunadi.
 
Sotsiologik  tadqiqotlarda  faqatgina  kuzatish  usulidan  foydalanish  bilan 
kifoyalanib  qolmaslik  kerak.  Chunki,  kuzatish  usuli  orqali  olingan  natijalar 
o’rganilayotgan  ob’ekt  to’g’risida  to’liq  ma’lumot  bera  olmaydi.  Bu  usuldan 
ko’pgina  sotsiologik  tadqiqotning  dastlabki  bosqichlarida,  ob’ekt  to’g’risida 
dastlabki  tasavvurga ega bo’lish uchun  yoki sotsiologik tadqiqotlarning boshqa 
usullari  yordamida  olingan  ma’lumotlarni,  statistik  hujjatlarni  qo’shimcha 
ravishda tekshirish maqsadida foydalaniladi. 
Sotsiologiyada  hujjat  deganda  yozma  ravishda  qayd  etilgan  har  qanday 
informasiya,ma’lumot tushuniladi.Hujjatlarning turlari: 
1.Rasmiy va norasmiy 
2.shaxsiy 
3.statistik ma’lumotlar 
4.audio- va videotasmalar 
5.Rasmlar,ikonalar. 
Sotsiologiyada hujjatlarning ham miqdoran,ham mazmunan tahlil qilinishi 
kontent-analiz deyiladi.