П. С. Султонов, Б. П. Ахмедов олий ўқув юртлари учун дарслик

5.1. БИОЛОГИК РЕСУРСЛАР
Инсонларнинг тўлақонли ҳаётини таьминловчи барча турдаги тирик организмлар
ўсимликлар, ҳайвонлар, замбуруғлар ва бактериялар инсон учун биологик ресурслар
(биоресурс) ҳисобланади. Улар аҳамиятига кўра биринчи даражали ресурслардир, чунки
улар инсон ҳаётининг биологик асосини(озуқа) ташкил этадилар.
Биоресурсларнинг
экологик жихатдан аҳамияти уларнинг чексиз қайта тиклана олиш ҳусусиятидир. Шу
туфайли инсон ҳаётининг ўзлуксиз давом этишга табиий имконият яратилгандир.
Биоресурслардан оқилона, тўғри фойдаланилса улардан чексиз ва унумли фойда олиш
мумкин. Масалан, Аляскадаги олтин конларидан 75 йил(1875-1950 йил) фойдаланиш

---

давомида 1 млрд. долларлик фойда олинган ва уларнинг захираси ҳозирга келиб тугаган
бўлса, камчатка лосос балиғини овлаш ҳисобига 7,5 млрд. долларлик фойда кўрилган ва
балиқларнинг захираси тугаб қолгани йўқ. Шуни ҳам унутмаслик зарур-ки, агар
биоресурслардан нооқилона фойдаланилса тугаб қолиши ва умуман қайта тикланмасликлари
мумкин. Яъни улар тугайдиган, қайта тикланадиган ресурслар гуруҳига мансубдирлар.
Инсоният ҳаётининг моддий ва маънавий жихатдан таьминловчи биоресурсларни 3 тоифага
бўлиш мумкин:
1. Биосфера ҳаётини таьминловчи ресурслар;
2. Инсоннинг ишлаб чиқариш фаолиятига жалб этилган биоресурслар;
3. Инсониятнинг маънавий тараққиёти учун зарур бўладиган биоресурслар.
Биосфера ҳаётини таъминловчи ресурслар-табиий ва антропоген тизимларни,
пировард натижада эса бутун биосферани чидамлилиги ва бир маромда фаолият
кўрсатишини таьминловчи барча турдаги тирик мавжудотларни ўз ичига олади. Булар
биологик моддалар айланишининг тезлиги ва тўлиқлиги, атмосферанинг газ таркиби,
сувларнинг сифати, тупроқларнинг унумдорлиги, тупроқ ва сувларнинг ўз-ўзини тозалаш
ҳусусиятлари каби муҳим жараёнларни кечишида ва уларни бошқариб туришда етакчи ўрин
тутадилар. Бундан ташқари, бу турдаги биоресурслар табиий муҳитни барпо этишда ва
попульяциялардаги организмлар сонини табиий идора этилишида иштирок этадилар.