П. С. Султонов, Б. П. Ахмедов олий ўқув юртлари учун дарслик

5. Табиий ўсимликларни турли зараркунанда ва касалликлардан ҳимоялаш. Бу
гуруҳдаги тадбирларга-табиий ўсимликларни зараркунанда ва касалликлардан ҳимоялашда
физик (ҳарорат, нурлантириш, ёруғлик, электр, товуш; механик, йиғиб олиш, ўлдириш,
турли мосламаларга тўплаш, сўриб олиш); кимёвий (пестицид, гербицид, инсек- тицид,
фунгицид, репеллент, аттрактант, роденцид ва б.х); биологик (касаллик ва зарар-
кунандаларни ўз табиий кушандаларидан фойдаланиб йўқотиш); ташкилий (касаллик ва
зараркунандаларнинг тарқалишини карантин йўли билан олдини олиш) каби чора-тадбирлар
киради.
6. Ўсимликларни ёнғинлардан ҳимоялаш. Ўсимликлар дунёсини ёнғиндан
зарарланиши кўпроқ ўрмонли ҳудудларда кузатилади. Шунинг учун бу гуруҳдаги
тадбирларга қуйидагиларни киритиш мумкин:

ўрмон ёнғинлари чиқиши хавфи устидан доимий назоратни амалга ошириш;

ёнғинлардан ҳимоя қилувчи ташкилий тузилмаларни ташкил этиш;

ёнғин хавфи юқори бўлган майдонларни аниқлаш;

ўрмонзорларнинг ёнғинга чидамлилигини ошириш;

ёнғинларни олдини олиш юзасидан кенг тушунтирув-ташвиқот ишларини йўлга
қўйиш; 

юз берган ёнғинларни зудлик билан бартараф этиш.
7. Алохида муҳофазаланадиган ҳудудлар ташкил этиш. Бу гуруҳга табиатнинг
бошқа компонентлари қатори ўсимликларни ҳам муҳофаза остига олиш мақсадида махсус
ҳудудлар яъни қўриқхоналар, буюртмалар, парваришхоналар, миллий боғлар ташкил этиш
ва уларни самарали фаолиятини таьминлаш каби чора-тадбирларни киритиш мумкин.
«+изил китоб»ни ташкил этилишини ҳам ўсимликларни муҳофазалашга қаратилган муҳим
тадбирлардан бири деб ҳисоблаш мумкин. Унда ноёб, камайиб бораётган, ҳимояга мухтож

---

ўсимлик турларининг тавсифи, миқдори, тарқалиш ҳудудлари ва ўсиш шароитлари хақида
қимматли илмий маълумотлар акс эттирилган. Унинг қизил ранги ўсимлик ёки ҳайвонот
турларининг бирор турини йўқолиб бораётганлиги хавфидан огоҳ этиш ва Она табиатни
мунгли нидоси тимсолидир. У ўсимлик ва ҳайвонотларни сақлаб қолишда ўзига ҳос
дастурил амал ҳисобланади. «+изил китоб»га киритилган ўсимликлар тури ЮНЕП тавсия
этган таснифотга биноан қуйидаги 4 та тоифага ажратилади: