П. С. Султонов, Б. П. Ахмедов олий ўқув юртлари учун дарслик

Ўзбекистондаги махсус муҳофазага олинган ҳудудлар. Ўзбекистон ҳудудида 17 та
махсус муҳофазага олинган табиий ҳудудлар мавжуд. Улардан 9 таси қўриқхоналар бўлиб, у
ерларда ноёб ҳайвон турларини кўпайтириш билан шуғулланилади. 2 таси миллий ёки халқ
боғлари ва табиат ёдгорликлар, 6 таси буюртмахоналаридир. Република бўйича махсус
муҳофазага олинган ҳудудларнинг умумий майдони 2 млн. гектарни ташкил қилади. (31-
расм).
31-расм. Ўзбекистоннинг мухофаза қилинадиган худудлари харитаси.
Бу ерларда табиатнинг ноёб табиий мажмуалари ва бойликлари билан бирга хилма-
хил ўсимлик ва ҳайвонот дунёси муҳофаза қилинади. Жумладан, бетакрор арчазор
ўрмонлар, тўқайзорлар ҳамда халқаро «+изил китоб»га киритилган қўпчилик ўсимлик(700
тур) ва 350 дан ортиқ ҳайвон турлари муҳофазага олинган.
«Жайрон» экомаркази. Республикадаги ҳайвонот дунёсини муҳофаза қилиш
борасида катта хисса қўшаётган марказлардан бири ҳисобланиб, бу ерда 1977 йилда 40 бош
жайрондан суъний йўл билан жайрон популяциясининг сони 1000 бошга етказилди.
Шунингдек, жайронларнинг табиий тарқалиш жойларида ҳам уларни кўпайтириш бўйича
ишлар олиб борилмоқда. Бундан ташқари, Халқаро дастур «Прежевальский оти» асосида
қоплон ва тувалоқларнинг ҳаёти ўрганилмоқда.
Республикада муқобил режалар асосида кейинчалик ҳам махсус муҳофазага олинган
ҳудудларни кенгайтириш кўзда тутилган. Ҳозирги вақтда сув бўйи ва ботқоқликларда
яшовчи қушларни муҳофаза қилиш мақсадида, шунингдек, +изилқумда қумли-чўл
экотизимини, Устюрдаги қўйлар ва сайғоқларни сақлаб қолиш учун қўриқхона ташкил этиш
ишлари бошлаб юборилган. Республикада бир неча буюртмахоналар ҳам ташкил этиш
режалаштирилмоқда. Бундай буюртмахоналардан бири тувалоқни муҳофаза қилиш учун
хизмат қилади. Келгусида республика бўйича махсус муҳофазага олинган ҳудудларни
майдони 1 млн. гектардан ортади. 

---