P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

in se k sid la r (z a ra rli h a sh a r o tla r g a q a rsh i); fu n g itsid la r
(zam burugiarga qarshi); nematotsidlar (nematodalarga qarshi);
fum igantlar (om bor va binolarga k im yoviy ishlov berishda
q o ‘llanuvchi); defoliant va desikantlar (o'simliklar bargini to'kish
va quritishda q o'llan uvchi); akaritsidlar (zararli kanalarga
qarshi); biostim ulyatorlar (ekinlar va chorva hayvonlarining
o'sish in i boshqarishda q o ‘llanuvchi) kabi bir necha turlari
m avjud . B u tu rlarn in g har biri bir n ech a o ‘n lab x ild a g i
preparatlarni o ‘z ichiga oladi.
Pestitsidlarning tuproqdagi migratsiyasi asosan namlik va
havo orqali, qisman esa mexanik tarzda (haydash jarayonida)
yuz beradi. M a’lum miqdori esa tuproqning o ‘ta mayda kolloid
zarrachalariga singib ushlanib qoladi. U larning tuproqdagi
ja rayon lar t a ’sirid a p arch alan ib y o ‘q o lish i p rep aratn in g
kumulyativ xossasiga, harorat, namlik, yorug'lik, tuproqning
granulometrik tarkibi, chirindi miqdori kabi bir qator omillarga
bog'liq b o ‘ladi. Odatda bu sekin kechadigan jarayon hisoblanadi.
B a’zi pestitsidlar borki, ular tuproq va atrof m uhitda uzoq
m uddatiargacha o ‘zining zararli xususiyatlarini saqlab qoladi.
D D T (dixlordifeniltrixlormetilmetan), aldrin, geptaxlor, G X SG ,
m argim ush (A S ) va sim ob (N g ) birikm alari ana shunday
preparatlardan hisoblanadi. M asalan, D D T hozirgi paytda
biosferaning hamma joyida, jumladan, barcha tirik organizmlar
va inson tanasida d oim iy u chram oqda(30-rasm ). B a ’zi bir
m a’lumotlarga qaraganda, uni biosferadagi mavjud miqdori 5
mln. tonnani tashkil etadi. Tuproqlarni xavfli darajada ifloslovchi
moddalardan yana bir guruhi - q o ‘rg‘oshin (Pb), kadmiy, (Cd),