P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

ifloslangan tuproqlar o'simlik va chorva mahsulotlarini hamda
suvlami ifloslovchi, oxir-oqibatda esa insonlar salomatligiga kuchli
ziyon yetkazuvchi manbaga aylanib qoladilar.
Tuproqni havo orqali ifloslanish yoilaridan yana biri kislotali
yom g'irlardir. K islo ta lilig i 5,6 dan past b o ig a n (rN < 5 ,6 )
y o im g 'ir la r g a k is lo ta li y o m g 'ir la r d e y ila d i. A n tr o p o g e n
manbaalardan chiqayotgan oltingugurt, azot, uglerod va ftor
birikm alari h avodagi suv b u g ia r i bilan birikib kislotalarni
(sulfat, nitrat va boshqa) hosil qiladi, bu kislotalar eritma holida
y o g in -so ch in la r bilan tuproqqa tushadi. N atijada tuproqlar
n ord on lash ib , und agi ozu q a m od d alarn in g y u vilib ketishi
osonlashadi va boshqa xususiyatlari yom onlashadi. Sanoati
k u c h li ta r a q q iy e tg a n Y e v r o p a va S h im o liy A m e rik a
m am lakatlarida k islotali y o m g irla r d a n 5 -1 0 m ln. km
2
yer
m aydoni doim iy zarar ko'rm oqda. Undan, nafaqat tuproqlar,
balki o ‘sim lik va h a y v o n o tla r, xalq x o 'ja lig in in g b in o va
inshootlari, tarixiy obidalar ham katta ziyon k o ‘radilar.
2 7 - r a s m . 1 9 4 6 - y ild a n 1 9 9 3 - y ilg a q a d a r d u n y o b o 'y i c h a k i m y o v i y
o ‘g ‘ i t l a r d a n f o y d a l a n i s h d a g i o 'z g a r i s h l a r .

---

28-rasm. 0 ‘zbekiston R espublikasida o 'g 'itla rd a n foydalanish 
dinam ikasi.
T u p ro q la rn i en g k o ‘p iflo s la y d ig a n so h a agrar so h a
hisoblanadi, chunki bu sohaning asosiy ishlab chiqarish vositasi
va predmeti m illionlab gektar yer maydonlaridir. Bu sohada
tuproqlarning ifloslanishi quyidagi uch jarayonda: mineral va