P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

A y n iq sa , fo y d a li q a z ilm a k o n la rid a n o c h iq u su ld a
foyd alan ilgan d a tevarak-atrofdagi tuproqlarga katta zarar
yetkaziladi. Vaholanki, hozirgi paytda dunyodagi konlarning
80% i ochiq usulda qazib olinadigan konlardir. K on joylashgan
m ayd on nin g tuproq qatlam i to 'la lig ich a buzib tashlanadi.
Bundan tashqari, kon o'rniga nisbatan o ‘n martadan k o ‘proq
m a y d o n in in g ta b iiy sh a r o itla r i y o m o n la s h a d i. B un d ay

---

hududlarda tuproqning suv, fizik va biologik xususiyatlari
yom onlashadi, m oddalarning tuproqdagi tabiiy geokim yoviy
migratsiyasi izdan chiqadi, eroziya va deflyatsiya kuchayadi, yer
usti va osti suvlarining rejimi buzilib, ifloslanadilar.
Insoniyat yuqoridagi bir qator salbiy jarayonlar tufayli
so'nggi ellik yilda 50 mil.gektar unumdor yerlarni yo'qotdi.
H ozir esa kuniga o ‘rtacha 4 -5 m ing gektar yer tashlandiq
yerlarga aylanmoqda. Bundan tashqari, turli salbiy antropogen
ta ’sirlar natijasida dunyo b o ‘yicha yiliga 5 m ln. gektar yer
« c h o ila s hmoq»da.
Y erlarni m uhofazalash va ulardan oq ilon a foyd alanish .
Y uqoridagi b o ‘limlardan m a ’lum b o'ldiki, turli antropogen
ta ’sirlar natijasida tuproqlarda bir qator salbiy o'zgarishlar ro'y
berar ekan. Bu o ‘zgarishlar tuproqlarning asosiy xususiyati
b o 'lg a n unum dorlikning p asayish iga va o xir-oq ib atd a esa
tuproqning biosferadagi ekologik funksiyasini izdan chiqarib,
o g ‘ir ekologik va iqtisodiy muammolar yuz berishiga olib keladi.
Bu o ‘z navbatida tuproqlarni muhofazalash va ulardan oqilona
foydalanishni taqozo etadi. Yerlarni muhofazalash va ulardan