P h aydarova

ichki burun
teshigi 
-
xoana 
orqali o g ‘iz b o ‘shlig‘iga kiradi. O g'iz 
bo‘shlig‘idan keyin uchta tog‘aydan tashkil topgan hiqildoq 
joylashgan. U maxsus muskul orqali til osti apparati bilan 
bog‘langan. Og‘iz bo‘shlig‘idagi havo hiqildoq orqali uzun 
nafas olish nayi — traxeyaga o ‘tadi, traxeyadagi talaygina tog‘ay 
halqalar uning puchayishiga yo‘l qo‘ymaydi. Traxeya oldin 
tomoq, so'ngra ko‘krak bo‘shlig‘idan o ‘tib, taxm inan yurak 
atrofida ikkita qisqa nay - bronxga bo‘linadi. Bu nayning har 
qaysisi o ‘ziga tegishli o ‘pkada tarmoqlanadi.
0 ‘pka (63-rasm) va nafas olish yo‘llarining birmuncha kuchli 
diflferensiyalanganligi bilan kaltakesaklaming bu oigani suvda ham 
quruqlikda yashovchilaming nafas olish organlaridan farq qiladi.
63-rasm. Kaltakesakning ichki tuzilishi:
A — erk ag i, В - u rg 'o c h isi: 1-yuragi, 2-o‘p kasi, 3-jigari, 4-trax ey asi, 5- 
q izilo 'n g ach i, 6-qalqonsim on bezi, 7-til osti suyagi, 8-o‘t pufagi, 9-o‘t y o ‘li kanali, 
10-oshqozoni, 11-o‘n ikki barm oqli ichagi, 12-oshqozon osti bezi, 13-yo‘g ‘on icha- 
gi, 14-talog‘i, 15-urug‘doni, 16-urug‘d on o 'sim tasi, 17-urug‘ y o ‘li, 18-buyragi, 19- 
siydik xaltasi, 20 — tu xum doni, 21-tuxum yo'li.
1 15

---

0 ‘pka qopcha shaklida bo‘lib, uning ichki devori asalari 
uyasiga o ‘xshash mayda-mayda murakkab to ‘siqchalar bilan 
qoplangan. N afas akti boshqa barcha am niotalardagidek 
ko‘krak qafa-sining kengayishi va torayishi bilan sodir bo‘ladi.
Ovqat hazm qilish organlari. 
O g'iz b o ‘shlig‘ining tu- 
biga go‘shtdor, yassi, uchi ingichkalashgan va ikki ayrili 
tili
birikkan. U juda harakatchan bo‘lib, ancha cho‘zilib tashqari- 
ga chiqa oladi va q o ‘shimcha 
sezgi organi 
vazifasini bajara- 
di. Og‘iz b o ‘shlig‘i va hiqildoqdan keyin qizilo'ngach boshla- 
nadi. G o ‘shtdor, ch o ‘ziluvchan qizilo‘ngach tom oqdan keyin 
traxeyaning ustidan o ‘tib, qorin bo‘shlig‘ining oldingi qismida