П ьесалар с е р д а р о м а д жой кам бағалаи к а й б эмас м о м а к а л д и р о к

(Қурмат блан та’зим қилиб қаҳвахонага кириб
кетади.)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Т У Қ Қ И З И Н Ч И С А Ҳ Н А
Л а р и с а ёлғиз.
Л а р и с а. Ҳали панжарадан пастга қарадим, бошим 
айланиб оз қолди, йиқилиб кетай дедим. Агар киши бу ер- 
дан йиқилсами, нақ ўлим. 
(У йлаб.)
Ш у ердан ўзимни таш- 
ласам, яхши бўларди! Йўқ, нега ташлай! Панжара ёнида 
туриб пастга қарайман, бошим айланиб кўзим тинадию, 
йиқиламан... Шуниси яхши... Қийналмайсан... Ҳечқандай 
оғриқни ҳам сезмайсан киши! 
(Панжара ёнига келиб паст-
ликка царайди, эгилади, панжарани маҳкам уиглайди. Сўнг
ҳаяжон блан орцасига ташланади.)
Вой-э, қандай даҳшат! 
(Ииқилишига
оз 
цоладию, бирдан панжарани ушлаб цолади.
Панжара ёнидаги стулга ўтириб қолади.)
Оҳ, йўқ... 
( Й иғ
- 
ламсираб.)
Ҳаётдан кечмоқ — мен ўйлагандек осон эмас 
экан. Қандай кучсизман! Қандай бахтсиз бандаман! Осон- 
гина ўлиб кетучи одамлар ҳам бор-ку, ахир! Демак, улар- 
нинг яшаш иложи йўқ. Бирон илинжи бўлмаса, меҳри туш- 
ган биров бўлмаса, қизғанадиган кимсаси бўлмаса... Мен — 
ўзимчи? Менинг ҳам севадиган кимим бор, илинжим ҳам 
йўқ, менинг ҳам бу дун’ёда яшашим мумкин эмас, беҳуда. 
Нега ўлтириб олдим? Бу жар ёқасида мени нима ушлаб 
турибди? Нима халал бераяпти? 
(Хаёлга чўмиб.)
Оҳ, йўқ... 
йўқ... Кнуров ҳам эмас, зеби-зийнат ҳам эмас... йўқ, йўқ... 
Мен қайдаю— бу беҳуда, ҳоюҳавас қайда, йўлдан озмоқ... 
О, йўқ! Дадил эмасман, заифман, о, ла’нати ожизлик; қан- 
дай бўлса ҳам кун кечиришми бу дун’ёда? Қандай аянчли 
ва нақадар бадбахтман. Кошки, мени биров ўлдирса... Улиш 
Қандай 
яхши... Ҳали 
ўзимга-ўзим 
дашном 
берадиган 
ҳечнарса йўқ... ё касал бўлиб ўлиш... Узим ҳам касал бўлиб 
кетаяпман шекилли. Узоқ ётиб, тинчланиб, ҳаммасини уну- 
тиб, кейин ўлиш... Оҳ, бошим... Кўзларим тинаяпти. 
(И кки
қўли блан бошини ушлаб хаёлга ғарқ бўлиб ўтиради.)
Р о б и н з о н блан К а р а н д и ш е в киради.
У Н И Н Ч И С А Ҳ Н А
Л а р и с а , ' Р о б и н з о н ва К а р а н д и ш е в
К а р а н д и ш е в . Ларйсани уйига элтиб қўйиш менга 
топширилган деяпсизми?
Р о б и н з о н . Ҳ а, шундай.
К а р а н д и ш е в . Уни ҳақорат қилганлари ҳам рост-а?
Р о б и н з о н . Ҳақорат қилганда ҳам қўяверасиз.
К а р а н д и ш е в. Айб ўзида, ўз қилмишларининг жазо-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

сини тортибди. Бу одамларнинг кимлигини айтганман. Ни- 
ҳоят мен блан уларнинг фарқини ажратишга фурсати бор 
ва ақли етарли эди. Айб ўзида. Лекин, ҳақорат уёқда тур- 
син, бирон ҳукм чиқаришга мендан бошқа ҳеч кишининг 
ҳақи йўқ. Гуноҳини кечаманми, йўқми, менинг ишим. Броқ, 
унинг ҳимоячиси сифатида пайдо бўлишим керак. Унинг 
ака-укаси, қавми-қариндоши йўқ. Ф ақат мен, ёнини 
олиб 
ҳимоя қилишга ва уни ҳақорат қилучиларнинг жазосини 
беришга мажбурман. Бу менинг вазифам. Қани ўзи?
Р о б и н з о н . Ш у ерда эди. Ҳ ув ана1
К а р а н д и ш е в . Бизнинг 
суҳбатимиз вақтида 
чет 
кишининг бўлмаслиги лозим. Сиз ошиқчасиз. Бизни холи 
қўйинг.
Р о б и н з о н . Бош устига; Лариса Дмитриевнани сизга 
топширдим, яхши қолинг. 
(Қаҳвахонага кириб кетади).
У Н Б И Р И Н Ч И С А Ҳ Н А
Л а р и с а , К а р а н д и ш е в
Л а р и с а
(бошини кўтариб.)
Ҳ азар қиламан сиздан, 
биласизми шуни! Бу ерда нима қилиб юрибсиз?
К а р а н д и ш е в . Бўлмаса қаерга борай?
Л а р и с а. Билмайман. Қаерга борсангиз боринг, лекин 
мен бор жойга келманг.
К а р а н д и ш е в . Янглишасиз, сизни сақлаш учун, қаер- 
да бўлсангиз мен ўша ерда 
бўлишим керак. Мен сизни 
ҳақорат қилган кишилардан қасос олиш учун бу ерга келдим.
Л а р ч с а. Сизнинг бу ҳомийлигингиз мен учун ҳақо- 
рат — ўзга эмас. Мени ҳечким ҳечқачон сизчалик ҳақорат 
қилган эмас.
К а р а н д и ш е в . Ҳаддан ортиқ калтафаҳмсиз. Вожева- 
тов блан Кнуров сизни талашиб чек солишаяпти, танга 
ташлаб ўнг-терст ўйнашаяпти, бу ҳақорат эмасми? Ана 
сизнинг қадрдонларингиз! Улар сизга бир хотин сифатида, 
ўз тақдирини ўзи ҳал қилаолучи одам сифатида эмас, балки 
бир буюм сифатида қарашади. Агар, чинакам буюм бўлсан- 
гиз бошқа 
Буюм, албатта, ютган кишиники бўлади, 
буюм деган йарса ранжиб ўтирмайди ҳам.
Л а р и с