O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

O„zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
TARIX 
1/6/2 2021 
- 19 -
―Shohnoma‖ning hayoliy qahramonlaridan ko`ra Amir 
Temurning afzalligini yuqoriroq qo`ygan bo`lishi mumkin. 
Shu o`rinda Alisher Navoiyga ham biroz to`xtalib 
o`tish joizdir. Bu shaxs Temuriylar hukmronligining so`nggi 
o`n yilligida ko`zga ko`ringan davlat arbobi hisoblanadi. U 
nafaqat turk tilini jonlantirgan, balki fors tilida ijod qiladigan 
shoirlarni ham qo`llab-quvvatlagan. Bunga isbot sifatida 
adibning ―Majolis un-nafois‖ asarini keltirish mumkin. Bu 
asarida 385 nafar shoirning ismi keltirilgan [15]. Bu shaxsning 
ijodini XIV-XV asr Turon va Eronning madaniy aloqalari 
hamda madaniy uyg`unligi ramzi sifatida qabul qilsa bo`ladi. 
Bunga qo`shimcha sifatida bu shaxsning kitobida she`riyat 
yo`nalishi va uning sarlavhasini Samarqanddan Sherozgacha, 
Badaxshondan Tabrizgacha bo`lgan forsiyzabon xalqlar 
yashaydigan hududlarda ko`rish mumkin. Ushbu memuarda 
tilga olingan shoirlarning vatani nomiga nazar tashlasak, bu 
davrda Turon dunyosi va Eron olamining Temuriylar madaniy 
munosabati soyasida yagona madaniyatning vujudga kelishida 
qanchalik rol o`ynaganini anglatadi. 
-Xulosa va takliflar (Conclusion/Recommenda-
tions). 
Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, Eron ilmiy 
tadqiqotlarida Temuriylar davri tarixi eng muhim bosqich-
lardan biri hisoblanadi. Shu sababdan, bugungi kungda bu 
sulola tarixiga bag`ishlangan ilmiy tadqiqotlarga juda o`rinlar-
da ko`p duch kelish mukin. Eron ham Movarounnahr kabi 
aynan Temuriylar davrida mo`g`ullar va undan keyingi ba`zi 
mustaqil hokimlar istibdodidan to`liq ravish xalos bo`lib, 
jamiyat hayoti iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va madaniy jihatdan 
taraqqiy eta boshlagan. Bu jarayonning tamal toshi Amir 
Temur davrida qo`yilib, uning vorislari davrida rivojlantirildi. 
Bunga misol qilib, yuqoridagi maqolalarga qisqacha ta`rif 
beramiz. Sulton Abu Said Ko`ragoniy davrida Movarounnahr 
va Xuoson yana bir hokimiyat ostida birlashtirilib iqtisodiy 
jihatdan sezilarli darajada o`zgargan bo`lsa, asosan Amir 
Temur, Shohrux va Sulton Husayn Boyqarolar davrida 
Xuroson shialariga iqtisodni rivojlantirish uchun yetarli shart-
sharoitlar yaratilib berildi. Oziq-ovqat masalasida esa, bu 
davrda saroy oshxonasida tayyorlanadigan taomlar haqida 
aytilgan bo`lsa, ovdan ham harbiy maqsadda ham iqtisodiy, 
ya`ni oziq-ovqat muammolarini hal etish masalalari bayon 
etilgan. Naqshbandiylik tariqati aynan bu sulola davrida 
yetakchi o`ringa chiqishiga sabab sifatida buning shariatga 
mos keladigan xususiyatlari tilga olingan.