Ҳозирги замон жаҳон фалсафаси ва унинг асосий оқимлари



Download 1,53 Mb.
bet3/4
Sana04.04.2022
Hajmi1,53 Mb.
#526988
1   2   3   4
Bog'liq
№ 9 мавзу

Структурализм (асосий вакиллари Леви — Стросс ва Фуко) билишда структуравий усулнинг аҳамиятини мутлақлаштиради.
Герменевтика — қадимги юнон афсоналаридаги худоларнинг хоҳиш ва иродасини инсониятга тушунтириб бериш учун ерга юборилган элчиси — Гермес номи билан аталади.
Демак, герменевтика — тушуниш, тушунтириш, таҳлил этиш ғояларига асосий диққатини қаратади.
Жамият, бу таълимотга кўра, кишилар Ўртасидаги мулоқотга асосланади. Мулоқот жараёнида маданий, тарихий ва илмий қадриятлар яратилади.
Шунинг учун фалсафанинг асосий вазифаси ҳаётнинг маъносини, моҳиятини кишилар Ўртасидаги мулоқотдан қидиришдан иборат.
Бу оқим вақиллари Шлейермахер ва Дильтей фикрича, бирор бир тарихий манбанинг тўғри таҳлил этилиши тадқиқотчининг давр хусусиятларини тўла ҳис этиши, тушуниши билан боғлиқ.
Ҳозирги даврда бу таълимотнинг кўплаб тарафдорлари мавжуд.
М. Хайдегер
  • ХХ асрнинг 30 — йилларига келиб «экзистенциал фалсафа» ривожланди. Экзистенция — том маънода мавжуд бўлмоқ демакдир. Экзестенциализм ниҳоятда хилма-хил йўналишдаги таълимотларни инсоннинг маънавий дунёси, инсон тақдири, эркинлиги ғоялари асосида умумлаштирди.

Экзистенциализм вакиллари асосан икки йўналишга бўлинадилар. Бири — дунёвий (М.Хайдегер, Сартр, Kамю) ва иккинчиси диний (Ясперс, Марсель) бўлиб бундай бўлиниш нисбийдир.
Бу муаммоларнинг талқини, айниқса, ижодкор зиёлилар Ўртасида оммавий тус олди. Шунинг учун экзистенциал фалсафа бу даврда энг кенг тарқалган оқим бўлиб қолди.
Ж.П.Сартр
  • Хайдегер, Ж.П.Сартр, Kамюларнинг таълимотига кўра, инсон Ўзининг яратиш жараёнини Ўзи эркин амалга оширади. Инсоният олдида улкан имкониятлар мавжуд бўлиб, улардан қайси бирини танлашда у эркиндир.

Инсонга берилган имкониятларни танлаш ниҳоятда масъулиятлидир, чунки бунда инсон Ўзи, бошқаларни ҳамда уни Ўраб турган оламни ҳам қайта яратади.
Эркинлик инсоннинг Ўзи томонидан яратиладиган ички руҳий ҳолати тарзида талқин этилади.
Шу маънода, инсон доимо ривожланиб борадиган, тугалланмаган лойиҳага Ўхшатилади.
Демак, инсон Ўз моҳиятини Ўзи эркин белгилайди, унинг ким бўлиб етишиши фақат унинг Ўзига боғлиқ.
Диний экзистенциализм вакиллари Ясперс ва Марсель фикрича, инсон Ўз эркин фаолияти давомида худога қараб унга етишиш учун, камолот томон ҳаракат қилади. Ҳақиқий эркинлик инсонга таҳликали онларда, ташвишда, ёлғизликда намоён бўлади. «аҳлика, масъулият соф эркинликнинг Ўзидир, фақат шундай шароитда инсон Ўзини тўлалигича англайди.
Ясперс
Марсель
Ҳаёт ва Ўлим, қўрқинч, даҳшат тушунчалари бу таълимотнинг марказий тушунчаларидир.
Экзистенциалистлар фикрича, олам маъносиз ва уни билиб бўлмаслиги абадий, инсон умри Ўткинчи бўлганлиги учун ҳам даҳшатлидир.
Янги замон фалсафасининг яна бир оқими прагматизм АҚШда кенг тарқалган.
Умуман олганда, «прагматизм» фойдали фаолиятга ундовчи, «фойдага» қандай қилиб эришиш йўллари ва усуллари ҳақида мулоҳаза юритувчи таълимотдир.
Бунда «фойда» тушунчаси «тажриба», «ҳақиқат» тушунчалари билан айнанлаштирилади
Ч.Пирс
  • Прагматизм таълимотининг йирик намояндалари Ч. Пирс, У. Джемс, Ж. Дьюи ва бошқалардир. Уларнинг таълимотида оламнинг Ўзгарувчанлиги Ўз ифодасини топган. Улар тажрибани турли тасодиф ва кутилмаган вазиятларни Ўзида мужассамлаштирган, онгимиздан тезкор қарорларни қабул қилишни талаб этувчи ҳодисалар мажмуи сифатида таърифлайдилар.

Джемс фикрича, ҳақиқат фойдали бўлган нарса ёки ҳодисадир.
Дьюи тажриба натижасининг «фойдали» томонига эътиборини қаратади.
Прагматизм фалсафасининг мақсади инсонга оламда Ўз Ўрнини топишга ёрдам беришдан иборат.
Ж. Дьюи фикрича, интеллект инсонни Ўраб турган оламдан нусха олади, ҳамда унга муҳитга мослашишга ёрдам беради.
Инсоннинг хатосиз фаолият кўрсатиши учун унинг хатти-ҳаракатларини бошқариб турувчи восита — интеллектдир.

Download 1,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish