Oziq ovqat texnologiyasi

21-jadval
Stearinni ko‘rsatkichlari

Ko‘rsatkich	Stearin
	Maxsus		I-nav	II-nav
	A marka	B marka
Rangi	oq	oq	oq	oq, biroz sarg‘ishlik bilan
Yod soni, % J2, ortiq emas	3,0	10,0	18,0	32,0
Sovunlanmaydigan moddalar miqdori, %, ortiq emas	0,5	0,5	0,5	0,7
Qotish harorati, ^0C, ortiq emas	65,0	59,0	58,0	53,0
Namlik, %, ortiq emas	0,2	0,2	0,2	0,2
Kul miqdori, %, ortiq emas	0,2	0,2	0,2	0,2

Stearin paxta yog‘i soapstokidagi yog‘ kislotalarni gidrogenlab ham olinishi mumkin, bunda olingan mahsulotni sifati past bo‘ladi, rangi sariq tarkibida 0,9% gacha sovunlanmaydigan moddalar va namligi 0,5%, efir soni 3-5 mg KOH bo‘ladi. Stearin iste’molchiga temir yo‘l sisternalarida yoki tangacha shaklida qoplarda yetkazib beriladi. Tangacha shaklida bo‘lishi uchun distillangan yog‘ kislotasi 70⁰C da (A markali stearin uchun 80-90⁰C) sovutuvchi barabanga yuboriladi. Sovutuvchi baraban bir-biriga ustma-ust o‘rnatilgan ikkita po‘lat silindrdan iborat bo‘lib, silindrlar orasida sovutuvchi suv sirkulyasiya qilinadi. Sovutuvchi baraban yuzasidan pichoqlar bilan tangacha shaklida qirib olingan stearin yarim avtomat tarozilarning ta’minlagichiga uzatiladi va kraft qoplarga qadoqlanadi.

Takrorlash uchun savollar
1. Distillangan yog‘ kislotalar olishni zarurligi
2. Distillyasiya usullari
3. Yog‘ kislotalarni uzluksiz distillyasiya qilish texnologiyasi
4. Distilyasiya rejimlari
5. Distillyasiya – bu nima? Distillyasiyaning maqsadi
6. Distillyasiya jarayonida vakuum va harorat
7. Yog‘ kislotalarni uzluksiz distillyasiyalashning texnologik sxemasi
8. Distillyasiya jarayonining qoldiq mahsuloti
9. Polimerizatsiya jarayoni
Tayanch so‘z va iboralar
Distillyasiya; Distillangan yog‘ kislota; Palmitin; Stearin; Qoldiq bosim; Gudron; Polimerizatsiya.
5-MODUL. YUVISH VOSITALARI ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYALARI


9-MA’RUZA
Sovun va sovunli eritmalarning xossalari


Reja: Sovunni fizik-kimyoviy xossalari. Yuvish vositalarning turi, assortimenti va qo’llanilishi. Xo’jalik va atir sovunlaming assortimentlari. Yog’li sovunlami olish usullari. Sovunlar klassifikasiyasi. Sovun va uning suvdagi eritmalarining fizik-kimyoviy xossalari. Sovunlarning fizik va kimyoviy xossalari. Sovunning suvdagi eritmasining xossasi. Missella hosil bo’lish kritik konsentrasiyasi. Sirt aktivlik. Ko’pik hosil qilish qobiliyati. Sovunli eritmalarning ho’llash qobiliyati.

Sovun bu yuqori molekulali yog‘ va naften kislotalarining tuzlaridir. Yuvish va tozalash uchun ishlatiladigan sovun 10 dan 20 gacha uglerod atomidan tashkil topgan yog‘ kislotalarining natriyli va kaliyli tuzlaridir. Tarkibida uglerod atomi soni 10 kam bo‘lgan yog‘ kislotalarining tuzlari yuvish qobiliyatiga ega emas. Sovunlar qo‘llanishiga qarab quyidagi ko‘rinishlarga ega: xo‘jalik sovuni, bu asosan matolar va boshqa har xil narsalarni yuvishda qo‘llanadi, atir sovun, tozalikni saqlash, yuz, qo‘llarni yuvishda ishlatiladi. Metall sovunlar (ishqoriy – yer va og‘ir metallar tuzlari), bu sovunlar tekstil sanoati, plastmassa va rezinotexnika sanoatida, farmatsevtika preparatlarini tayyorlashda qo‘llaniladi.

Xo‘jalik sovunlari hozirgi vaqtda uch turda 60%, 70% va 72% li sovunlar ishlab chiqarilmoqda. Yog‘ kislotalarini distillyasiya qilish qurilmalarini rivojlanishi, yog‘ chiqindilari va yog‘ o‘rnini bosuvchi mahsulotlar hidini va rangini yaxshilanishiga olib keladi, hamda 70% li yuqori sifatli sovun olishga imkon beradi. Qattiq xo‘jalik sovunlari 250 va 400 g og‘irlikda ishlab chiqariladi. Suyuq xo‘jalik sovunlari esa 40-60% yog‘ kislotalari miqdorida xo‘jalik va texnik maqsadlar uchun tayyorlanadi.
Atir sovunda 73-80% yog‘ kislotalari mavjud bo‘lib, hozirgi vaqtda “Ekstra”, I, II, III guruh va bolalar sovuni (80%) ishlab chiqarilmoqda. Qattiq atir sovunlar o‘z navbatida 10g dan 200g gacha bo‘lgan turlari ishlab chiqariladi. Ular oq yoki rangli, ochiq yoki qadoqlangan holda bo‘lishi mumkin.