Oziq ovqat texnologiyasi

Texnik olein va stearin olish. Texnik olein kislotasi (olein) suyuq yog‘ kislotalari asosan olein kislotasini aralashmasidan iborat bo‘lib, uni tarkibida oz miqdorda to‘yingan yog‘ kislotalari, yog‘ kislotalarining polimerlangan va parchalangan ko‘rinishidagi organik aralashmalari (aldegidlar, ketonlar, uglevodorodlar va boshqalar) bo‘ladi.



42 – rasm. Yog‘ kislotalarini uzluksiz distillyasiyalashning texnologik sxemasi

43 – rasm. Uzluksiz ishlaydigan distillyasiya kubi

Texnik oleinning uch xil A, B va V markalari ishlab chiqariladi. A va B markali olein kislotalar distillangan, V markasi esa distillanmagan bo‘ladi. Ularning asosiy sifat ko‘rsatkichlari 20-jadvalda ko‘rsatilgan.

20-jadval
Texnik oleinni ko‘rsatkichlari

Ko‘rsatkich nomi	Olein markasi
	A	B	V
Suvsiz mahsulotdagi yog‘ kislotalar miqdori, %, kam emas	-	95,0	92,0
Suvsiz mahsulotda naften kislotalar 15% dan ko‘p bo‘lmaganda umumiy yog‘ kislotalar miqdori, %, kam emas	95,0	-	-
Sovunlanmagan va sovunlanmaydigan moddalar miqdori, %, kam emas	3,5	3,5	6,5
Yod soni, % J2	80-90	80-105	-
Qotish harorati, ^0C, ortiq emas	10,0	16,0	34,0

B markali olein ishlab chiqarish uchun xomashyo ikki yoki uch xil o‘simlik moylari aralashmasidan iborat bo‘ladi. Aralashma shunday tuzilgan bo‘lishi kerakki, undan olingan kislotaning qotish harorati 14-18⁰C va yod soni 90-105% J₂ ga teng bo‘lishi lozim. Tayyorlangan aralashma reaktivsiz yoki kontaktli usul bilan 95% dan kam bo‘lmagan gidrolizlanish darajasigacha parchalanadi. Tarkibida sulfat kislotasi bo‘lmagan yog‘ kislotalar quritiladi, so‘ng qotish harorati, kislota va yod sonlari bo‘yicha texnik shartlarga mos kelishi tekshiriladi va distillanadi.

A markali olein ishlab chiqarish texnologiyasi ham xuddi shunday, faqat yog‘ kislota distillyatiga 15% gacha naften kislotasi qo‘shiladi.
V markali olein yuvilgan va quritilgan, ammo distillanmagan o‘simlik moylari yoki soapstokning yog‘ kislotalaridan iborat.
To‘qimachilik sanoatida ishlatiladigan texnik olein kislotaga, u bilan moylangan gazlamalarni o‘z-o‘zidan yonib ketishga olib keladigan oksidlanishdan himoya qilish maqsadida 0,5% β-naftol qo‘shiladi. Texnik stearin kislotasi (stearin) to‘yingan yog‘ kislotalari, asosan stearin va palmitin, hamda oz miqdorda to‘yinmagan kislotalar, olein va izoolein kislotalari aralashmasidan iborat. Sanoatda stearin chuqur gidrogenlangan o‘simlik moylari, hayvon yog‘larini gidrolizlab, hosil bo‘lgan yog‘ kislotalarni yuvib, quritib va distillyasiyalab olinadi.
Stearin qaysi maqsadda ishlatilishiga qarab, har xil navlarda ishlab chiqariladi, ularning asosiy sifat ko‘rsatkichlari 21-jadvalda keltirilgan.