O‘zgartirib rostlash Reja: «Tiristorli kuchlanish rostlagich – asinxron motor»

«Tiristorli kuchlanish rostlagich – asinxron motor»
tizimi asosini tashkil 
etuvchi TKR ning ishlash pritsipini ko‘rib chiqamiz. 
6.2,a – rasmda, bir fazali o‘zgaruvchan tokning yuklanishi Z
yu 
bo‘lgan tiristorli kuchlanish 
rostlagichning kuch sxemasi keltirilgan. TKR ning kuch sxemasi ikki o‘zaro parallel qarama – 
qarshi ulangan VS1 va VS2 tiristorlardan iborat bo‘lib, kuchlanish U
1
ning har ikki yarim davrida 
yuklanishdan tok o‘tishini ta’minlaydi. Impulsli faza boshqaruv tizimi (IFBT) ning kirish signali 
U
b
ta’sirida uning chiqish qismida boshqaruv kuchlanishi U

hosil qilinadi va bu signal bilan 
tiristorlarning ochilish burchagi 

ning qiymati rostlanadi. 
Agar VS1 va VS2 tiristorlarga berilayotgan signal U

= 0 bo‘lsa, ular yopiq holatda bo‘ladi va 
TKR ning chiqish qismidagi kuchlanish ham U
rost
= 0 bo‘ladi. Agar tiristorlarga berilayotgan signal 
U

ning qiymati 

= 0 ga mos bo‘lsa, ya’ni 
бMAX
U
U


bo‘lganida TKR ning chiqish qismidagi 
kuchlanish eng katta qiymatiga ega bo‘ladi, ya’ni U
rost 
= U
1
bo‘ladi (3.25b – rasm). Agar U

signal qiymati 


0 ga mos bo‘lsa, u holda yuklanishga U
1
kuchlanishning ma’lum bir qismi 
ulangan bo‘ladi (3.25b – rasm). Shunday qilib, boshqaruv burchagi 

ni 0 dan 

gacha 
o‘zgartirganimizda o‘zgartkichning chiqish qismidagi kuchlanish U
1
dan 0 gacha o‘zgaradi. 
6.2 – rasm. Bir fazali tiristorli kuchlanish rostlagichning kuch sxemasi (a) va kuchlanish 
tavsiflari (b) 
Bir fazali TKR sxema asosida yaratilgan uch fazali TKR ning kuch sxemasida oltita 
tiristorlari bo‘ladi va ular stator chulg‘ami fazalari bilan uch fazali tarmoq orasiga ulanadi. Bunday 
TKR larda parallel qarama – qarshi ulangan tiristorlar o‘rniga xuddi shu funksiyalarni bajaruvchi 
simistorlarning qo‘llanilishi kuch sxemasini soddalashtirishga olib keladi. 
TKR dan chiqayotgan kuchlanishning formasi nosinusoidual ko‘rinishga ega bo‘ladi. Bu 
nosinusoidal kuchlanish turli chastotali va amplitudali garmonik tashkil etuvchilardan iborat 
bo‘ladi.

---

Asinxron elektr yuritmalarni boshqarishda TKR larni qo‘llash motorlarni revers qilish 
imkonini beradi; majburiy elektr tormozlash mumkin; elektr yuritma o‘tkiinchi jarayonlari 
ko‘rsatkichlarini rostlash hamda energiya tejamkor ish rejimlarini joriy etish kabi funksional 
imkoniyatlarini oshiradi. 
2.