O‘zgartirib rostlash Reja: «Tiristorli kuchlanish rostlagich – asinxron motor»

---

6-maruza. Asinxron motorli elektr yuritma koordinatalarini kuchlanishni 
 o‘zgartirib rostlash 
Reja: 
1.«Tiristorli kuchlanish rostlagich – asinxron motor» 
2.Asinxron motorning chastotasini o‘zgartirib tezligini rostlash 
3.Asinxron motorning chastota o‘zgartkichga ulanish sxemasi va tavsiflari 
1.«Tiristorli kuchlanish rostlagich – asinxron motor» 
Asinxron motorning rostlanuvchan koordinatalarini rostlashni, nisbatan sodda boshqaruv 
sxemalari asosida, stator chulg‘amiga berilayotgan kuchlanishni o‘zgartirib amalga oshirish 
mumkin. Bu usulning yana bir jihati energiya tejamkor asinxron elektr yuritmalarni yaratish 
imkonini ham berishidir. 
Rotori qisqa tutashtirilgan asinxron motor koordinatalarini rostlash uchun asinxron motor 2 
bilan tarmoq o‘rtasida boshqariluvchi o‘zgaruvchan tok o‘zgartkichi 1 bo‘lib, uning chiqish 
qismidagi rostlanuvchi kuchlanish U
1rost
boshqariluvchi o‘zgartkichga berilayotgan boshqaruv 
signali U
b
ga proporsional o‘zgaradi (6.1 – rasm). Stator chulg‘amidagi kuchlanish 0 dan U
1N
gacha o‘zgargan holda uning chastotasi 
f
= 50 Gs o‘zgarmay qolaveradi. 
Stator chulg‘amidagi kuchlanishning o‘zgarishi ideal salt yurish tezligini o‘zgartirmaydi, chunki, 
bu tezlik kuchlanish chastotasiga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, qutblar soniga teskari prporsionaldir. 
Sir-panishning kritik qiymati esa motor chulg‘amlarining qarshiliklari qiymatiga va motorning 
yuklanish darajasiga bog‘liq. Motorning maksimal momenti esa kuchlanishning kvadratiga to‘g‘ri 
proporsionaldir. 
Shu sababli U
1 rost 
= var uchun qurilgan mexanik tavsiflar asinxron motor tezligini rostlash uchun 
yaramaydi (6.1,b – rasm), chunki kuchlanish qiymati kamaygan sari uning yuklanish darajasi 
kamayib boradi va rostlanish diapazoni ham juda kichik bo‘ladi. 3, 4, 5, 6 tavsiflar kuchlanishning 
U
1N
, 0,8U
1N
, 0,6U
1N
, 0,4U
1N
qiymatlari uchun qurilgan. Shu sababli ham 3.24a – rasmdagi 
asinxron elektr yuritma tizimini asinxron motorning o‘tkinchi jarayonlarida, texnologik 
talablardan kelib chiqqan holda, moment va tok qiymatlariga ta’sir etish uchun qo‘llash mumkin. 
6.1. – rasm. Asinxron motorning stator chulg‘amidagi kuchlanishni o‘zgartirib koordinatalarini 
rostlash sxemasi (a) va mexanik tavsiflari (b) 
Boshqariluvchi o‘zgaruvchan tok o‘zgartkichi sifatida, boshqariluvchi transformator, 
avtotransformator, induksion regulyator va tiristorli kuchlanish rostlagichlar (TKR) qo‘llaniladi. 
Hozirgi paytda asosan TKR lar qo‘llanilmoqda. Chunki boshqa o‘zgartkichlarga nisbatan TKR 
а) ~U
1H
б) 
3 
1
U
б
6 5 
4 

---

yuqori FIK ga ega bo‘lishi bilan bir qatorda asinxron motorlarni boshqarishda avtomatik tizimlarni 
qo‘llash uchun qulay hamdir. 
Keng tarqalgan