Oʻzgalar nutqini ifodalash usullari

Uslubiyat


1-variant

1. Axborot berish va ta'sir qilish qaysi uslubning muhim xususiyati hisoblanadi?

A) so'zlashuv uslubi B) publitsistik uslub
C) rasmiy uslub D) ilmiy uslub


2. Ichi qora, haqqi yo'q, mazza kabi birliklar asosan qaysi uslubga xos?
A) so'zlashuv uslubga
B) publitsistik uslubga
C) badiiy uslubga
D) rasmiy uslubga

3. Har bir fan sohasining o'ziga xos atamalariga tayanuvchi, fikrni aniq va ixcham shaklda bayon qiluvchi uslub qanday nomlanadi?

A) publitsistik uslub B) badiiy uslub
C) ilmiy uslub D) rasmiy uslub
4. Adabiy til uslublarining qaysi biri inson amaliy hayotining barcha tomonlarini qamrab oladi?
A) publitsistik uslub B) ilmiy uslub
C) badiiy uslub D) so'zlashuv uslubi
5. Bu uslubda tilning ikki vazifasi ― axborot uzatish va da'vat etish, buyurish vazifasi amalga oshadi. Ushbu ta'rif adabiy til uslublarining qaysi biri haqida?
A) publitsistik uslub B) ilmiy uslub
C) so'zlashuv uslubi D) rasmiy uslub


6. Adabiy tilning ijtimoiy hayotda ma'lum soha doirasiga, ma'lum nutqiy vaziyatga xoslangan ko'rinishi...
A) adabiy til hisoblanadi
B) sohaviy uslub hisoblanadi
C) nutq uslubi hisoblanadi
D) adabiy so'zlashuv uslubi hisoblanadi
7. Adabiy til me'yorlariga qat'iy amal qilinmagan uslub qanday nomlanadi?
A) adabiy so'zlashuv uslubi
B) oddiy so'zlashuv uslubi
C) dialogik so'zlashuv uslubi
D) erkin so'zlashuv uslubi

8. Ayrim nutq uslubi doirasidagina qo'llanadigan

so'zlar qanday nomlanadi?
A) atamalar B) maxsus so'zlar
C) uslubiy betaraf so'zlar
D) uslubiy xoslangan so'zlar

9. Ommaviy axborot vositalari uslubi qanday uslub sanaladi?

A) badiiy uslub B) ilmiy uslub
C) publitsistik uslub D) rasmiy uslub

10. Ko'chirma gapli qo'shma gaplardagi muallif gapi...

A) birovning aynan keltirilgan yoki o'zganing hech o'zgarishsiz nutqqa olib kirilgan gapi
B) so'zlovchining gapi
C) tinglovchining gapi
D) mazmuni saqlanib, shakli o'zgartirilgan gap

11. Evfemizm nima?

A) boshqa tillardan kirib, oʻzlashib ketgan so'zlar
B) narsa yoki tabiat hodisalarining xususiyatlarini tasvirlash uchun ularning nomiga qo'shib ishlatiladigan so'zlar
C) qo'pol, beodob, noqulay so'z va so'z birikmalarini so'zlashuv tiliga xos qulay so'z va so'z birikmalari bilan almashtirish
D) jonli tilda uchraydigan, lekin keng iste'molda qo'llanmay, uslubiy ma'noda ― ayrim shaxslarning xulq-atvorini, tabiatini ko'rsatib turadigan so'zlar

12. Sizning xizmatingizga bel bog'lagan. (M. Osim)

Ushbu gapda kesim mazmunan qaysi shaxsni
bildirgan?
A) I shaxs birlikni B) II shaxs birlikni
C) III shaxs birlikni D) III shaxs ko'plikni


13. Qaysi qatordagi gapda paronimlarning qo'llanishi bilan bog'liq uslubiy xato mavjud?
A) Majlisda kamchiliklar birma-bir sanalib, ularni tezda bartaraf etish kerakligi qayt etib o'tildi.
B) Ot chopsa, gumburlar tog'ning darasi.
C) Yaxshiga yondash, yomondan qoch.
D) Butun qishloq ahli hasharga chiqdi

14. Muayyan nutqiy qolip, qat'iy odat tusiga kirib qolgan shakllarga ega bo'lgan nutq uslubi qaysi javobda to'g'ri berilgan?

A) so'zlashuv uslubi B) ilmiy uslub
C) publitsistik uslub D) rasmiy uslub

15. Adabiy tilning yozma shakliga xos bo'lib, muayyan nutqiy qolip, qat'iy odat tusiga kirib qolgan shakllarga ega bo'lgan nutq uslubi qanday ataladi?

A) ilmiy uslub B) publitsistik uslub
C) badiiy uslub D) rasmiy uslub

16. Til birligi nima?

A) grammatik ma'noni ifodalash uchun xizmat qiladigan til vositasi
B) til qonunlari asosida grammatik va ohang jihatdan shakllangan, fikrni ifodalash uchun xizmat qiladigan nutq birligi
C) bir-biridan vazifasi, ifoda materiali, tuzilishi va tizimdagi o'rni bilan farqlanadigan til hodisasi
D) so'zning shakliy qismi ― grammatik shakli ifodalaydigan ma'no

17. Quyidagilardan qaysi xususiyat publitsistik uslubga xos?

1) kinoya, piching, qochirmalarga boy bo'lishi;
2) axborot berish va ta'sir qilish; 3) obrazlilik;
4) soddalik, tushunarlilik, ta'sirchanlik; 5) adabiy
til me'yoriga qat'iy amal qilish.
A) 1,2,5 B) 2,3,4 C) 2,4,5
D) 1,3,5

18. 
    Atamalar faqat bir ma’noda qo‘llanib, o‘zi ifodalayotgan tushunchaning tub mohiyatini ko‘rsatishga xizmat qiladigan uslubni aniqlang.
    

A) badiiy uslub B) rasmiy uslub
C) ilmiy uslub D) ommabop uslub

18. 
    Ilmiy uslubning xususiyatlari haqida berilgan qaysi hukm(lar) to‘g‘ri?
    

1. 
   sof ilmiy uslubda fan yutuqlarini keng ommaga yetkazish maqsad qilinadi;
   
2. 
   ilmiy-ommabop uslubda ma’lum fan sohasiga doir atamalar qo‘llansa ham, lekin bu atamalar xalqqa tushunarli bo‘lishi uchun izohlanadi;
   
3. 
   tarix va adabiyotshunoslik uslubi publitsistik uslubga yaqinroq turadi.
   
4. 
   ilmiy ommabop uslubda eng yuqori darajadagi mavhumlashtirish orqali ilmiy xulosalarni bayon qilish kuchli bo‘ladi.
   

A) 4 B) 1, 4 C) 1, 2 D) 2, 3

18. 
    "Muxbirimiz voqea ro'y bergan joydan xabar beradi", "voqeaga guvoh bo'lganlarning so'ziga ko'ra", "muxbirimiz xabar berishicha" kabi iboralar qaysi uslubda qo'llaniladi?
    

A) ilmiy uslub B) rasmiy uslub
C) publitsistik uslub D) badiiy uslub

18. 
    Qaysi javobda rasmiy uslubga xos xususiyatlar ko'rsatilgan?
    

1) uslubning belgisi qisqalik, soddalik, aniqlikdir;

2. 
   atamalar, ta'riflar, qoidalar asosida ish ko'radi;
   
3. 
   fan va texnika tili sanaladi;
   

4) ibora va jumlalar bir qolipda bo'ladi;
5) so'zlar ko'chma ma'noda ishlatilmaydi
A) 1, 2, 4 B) 1, 4, 5 C) 1, 3, 4 D) 1, 3_, 5

18. 
    Qaysi javobda keltirilgan gapda so‘z qo‘llash bilan bog‘liq xatolikka yo‘l qo‘yilgan?
    

1. 
   Shu chog‘ artilleriya qismlari og‘ir to‘plar bilan ota boshladi.
   

B) Podsho vazir-u ayonlari davrasida otdan tushib, tog‘ bag‘riga qarabdi.
C) Sening vujudingda sirlilikning mavjudligini birinchi bor uchratganimdayoq payqagan edim.
D) Qanotlaring mallarang, jussang kichikligidan
ko‘rinarkansan arang.

18. 
    Qaysi qatorda so‘z qo‘llash bilan bog‘liq xato mavjud?
    

A) Ko‘kka bo‘y cho‘zgan adil teraklar shamolda fusunkor
tebranadi.
B) Gulnora yuvundini bir chetga to‘kib, uyga kirdi. C) Quyosh hamal burjiga kirishi bilan kunlar isiy boshladi.
D) Bemor da’vo izlab hatto Moskvaga ham borib keldi.

18. 
    Ilmiy uslubning xususiyatlari haqida berilgan qaysi hukm(lar) noto‘g‘ri?
    

1. 
   sof ilmiy uslubda fan yutuqlarini keng ommaga yetkazish maqsad qilinadi;
   
2. 
   ilmiy-ommmabop uslubda ma’lum fan sohasiga doir atamalar qo‘llansa ham, lekin bu atamalar xalqqa tushunarli bo‘lishi uchun izohlanadi;
   
3. 
   tarix va adabiyotshunoslik uslubi publitsistik uslubga yaqinroq turadi.
   
4. 
   ilmiy ommabop uslubda eng yuqori darajadagi mavhumlashtirish orqali ilmiy xulosalarni bayon qilish kuchli bo‘ladi.
   

1. 
   4 B) 1, 4 C) 1, 2 D) 2, 3
   

18. 
    Uslubiy xoslangan so'zlar haqidagi to'g'ri ma`lumotni aniqlang.
    

A) qo'llanishi ayrim nutq uslubi bilan chegaralanmaydigan so'zlar
B) ommaviy axborot vositalari uslubida foydalaniladigan so'zlar
C) oilada, ko'cha-ko'yda kishilarning fikr almashishi jarayonida qo'llanadigan nutq uslubi so'zlari
D) ayrim nutq uslubi doirasidagina qo'llanadigan so'zlar

2-variant

1. 
   1) ilmiy uslub; 2) publitsistik uslub; 3) badiiy uslub
   

Ushbu uslublardan qaysilari ijodiy-tavsifiy
matnning ko'rinishi sanaladi?

1. 
   2, 3 B) 1, 2 C) faqat D) 1, 2, 3
   

2. 
   Nutq uslublariga xos xususiyatlar aks etgan javoblar mosligini belgilang.
   

1) badiiy uslub; 2) ilmiy uslub; 3) publitsistik uslub; 4) so'zlashuv uslubi;
a) ijtimoiy masalalarga faol munosabatda bo'lishlik;
b) axborot uchun eng kerakli so'zlarni ishlatish, nutqiy vositalarni tejash va ortiqcha qo'llashga intilish;
c) axborot berishdan tashqari, estetik ta'sir ko'rsatish vazifasini bajarish;
d) fan yutuqlarini keng ommaga yetkazish.

1. 
   1 - b; 2 - d; 3 - a; 4 - c
   
2. 
   1-d; 2- d; 3 - b; 4 - b
   
3. 
   1 - c; 2 - d; 3 - a; 4 - b
   
4. 
   1 - c; 2 - d; 3 - b; 4- a
   

3. Rasmiy uslubga xos xususiyatlarni aniqlang.

1. 
   ... ning belgisi qisqalik, soddalik, aniqlikdir.
   
2. 
   ... atamalar, ta'riflar, qoidalar asosida ish ko'radi.
   
3. 
   .. .da ibora va jumlalar bir qolipda bo'ladi.
   
4. 
   ... fan va texnika tili sanaladi.
   
5. 
   ... da so'zlar ko'chma ma'noda ishlatilmaydi.
   

A) 1, 2, 4 В) 1,4, 5 С) 1, 3, 4 D) 1, 3, 5


4. Qaysi javobda badiiy uslub namunasi berilgan?
A) Ikkinchi darajali bo'laklar fikrni to'laroq va mukammalroq ifodalash uchun xizmat qiladi.

2. 
   Ushbu ma'lumotnomani ko'rsatuvchi G.Mo'minov, haqiqatan ham, O'zbekiston Milliy universitetining matematika fakultetida dekan o'rinbosari lavozimida ishlaydi.
   
3. 
   Dalalarning keng quchoqlaridan uchishib kelgan mayin shabadalar qiz og'zidan chiqqan unlarni o'z qanotlariga mindirib, allaqayerlarga, olislarga olib ketardilar.
   
4.