Oʻzgalar nutqini ifodalash usullari

A) ilmiy ommabop B) og‘zaki publitsistik
C) badiiy D) oddiy so'zlashuv
3. Abdullatif otasining ketidan quvmadi uch kun Sherozda qolib ketdi.
Ushbu gapda qaysi tinish belgisi tushirib qoldirilgan
A) nuqtali vergul B) tire C) vergul D) ikki nuqta


4. Abror qizni darrov tanidi u qo‘shni mahalladagi do‘konda ishlar edi.
Ushbu gapda qaysi tinish belgi tushirib qoldirilgan?
A) vergul B) ikki nuqta C) nuqtali vergul D) tire


5.
1. Borliq jim: // har bitta darchada zangor shu’lalar porlaydi.
2. Hasharda hamma ishladi: // yoshlar ariq tozaladi, qizlar maydonni supurdi, kattalar mashinaga yukni ortdi.
3. Ahror ovoz egasini tanidi: // Hasan naychi ekan.
4. Suv keldi ―// nur keldi.
5. Albatta, go‘zallik ham har xil bo'ladi: // kechasi qop-qora osmonda olovli iz qoldirib uchgan yulduz ham go‘zal, kunduzi guldan gulga qo‘nib yurgan kapalak ham go‘zal... Qaysi gap(lar)dagi shartli belgilar oʻrniga tire qo‘yiladi?
A) 5 В) 1, 2, 4 С) 4 D) 2

6. Donoga ishora // nodonga kaltak.

Ushbu gapda // belgisi o‘rniga qaysi tinish belgisi qo‘yiladi?
A) tire B) vergul C) nuqtali vergul D) ikki nuqta


7. Ovga kirishadigan qushlardan: qarchig'ay, miqqiy, qirg'iy; urishadigan qushlardan: dakan xo‘roz, kaklik, bedana (bu so'nggi ikkisi sayrash uchun ham boqilib qafasda ― to'rqafasda saqlanadi); sayraydiganlardan: sa’va, bulbul, mayna va boshqalar bor edi. («Shum bola»dan)
Ushbu parchada necha o‘rinda ikki nuqta ishlatilishi lozim?

1. 
   2 В) 4 С) 1 D) 3
   

8. Quyidagi qaysi qo'shma gaplarda shartli belgilar o‘rniga ikki nuqta qo'yiladi?

1. Ruboiyni ichida o'qidi ,// yuzini tabassum qopladi.
2. Bizning qarorimiz shu :// hasharda barchamiz faol ishtirok etamiz.
3. Osmonda yoqutdek yirik yulduzlar porlaydi ,// yangi oyning o'rog'i daryoda qalqib-qalqib suzadi.
4. Bir necha nafas shunday turgach, ko‘zlarini ochdi :// nur yog‘ilibdi.
A) 1, 3, 4 В) 1, 2, 3, 4 C) 1, 2, 4 D) 2, 4


9. Rasadxona zimiston bo'lsa ham, Ali Qushchining o‘tkir ko‘zlari darrov ko‘rdi:// poygakda bir kimsa gavdasi bilan eshikni to‘sib qaqqayib turardi.
Ushbu gapda // belgisi o'rniga qaysi tinish belgisi qo'yiladi?

1. 
   vergul B) nuqtali vergul C) ikki nuqta D) tire
   

10. Tinish belgilari haqida berilgan barcha to‘g‘ri hukmlarni toping.

1. 
   uyushiq boʻlaklardan keyin kelgan umumlashtiruvchi so‘zgan oldin tire qo‘yiladi;
   
2. 
   ko'chirma gapdan keyin kelgan muallif gapidan so'ng nuqta qoʻyiladi;
   
3. 
   uyushiq boʻlaklardan keyin kelgan umumlashtiruvchi so'zdan keyin tire qo'yiladi;
   
4. 
   muallif gapi ko'chirma gapning ichida kelsa, undan keyin vergul, tire (yoki nuqta, tire) qo'yiladi va ko'chirma gap davom etadi
   

1. 
   2, 4 В) 1, 3, 4 C) 1, 2, 4 D) 1, 2, 3, 4
   

11. Tinish belgisining qo'yilish qoidalariga rioya qilinmagan bog'lovchisiz qo'shma gapni aniqlang.
A) Kimki izlansa: u, albatta, maqsadiga erishadi.
B) Kimki ilm urugʻini sepsa, u ulugʻlik mevasini teradi.
C) Siddiqjon toʻxtadi: orqasidan kimdir kelayotgan edi.
D) Sabr bila bogʻliq ish ochilur, Ishda oshiqqan koʻp toyilur. (A.Navoiy)


12. Yurtimizda yashayotgan har qaysi inson o‘zini, eng avvalo, O‘zbekiston fuqarosi deb, shundan keyingina muayyan bir hudud vakili, aytaylik, xorazmlik, samarqandlik yoki Farg‘ona vodiysi farzandi deb his qilishi lozim.
Ushbu gapda nechta vergul tushirib qoldirilgan?
A) 6 ta B) 5 ta C) 4 ta D) 7 ta


13. O‘tgan avlod-ajdodlarimiz bizga Vatanni meros qilibgina qoldirgan emaslar, balki Vatanni chin yurakdan sevishni, unga fidokorlik bilan xizmat qilishni, uning husniga husn, boyligiga boylik qo'shishni ham meros qoldirishgan. (O.Sharafiddinov)
Ushbu gapda necha o'rinda vergul qo‘yilishi lozim?
A) 3 B) 4 C) 6 D) 5

14. Bir necha ergash gapli qo'shma gap qismlari yozuvda qanday tinish belgilari bilan ajratiladi?
A) vergul B) ikki nuqta C) tire D) nuqtali vergul


15. Abror qizni darrov tanidi u qo‘shni mahalladagi do‘konda ishlar edi.
Ushbu gapda qaysi tinish belgi tushirib qoldirilgan?

1. 
   vergul B) ikki nuqta C) nuqtali vergul D) tire
   

16. Berilgan maqollardan qaysi biri qo'shma gap emas?

1. 
   Aytilgan so‘z — otilgan o‘q.
   
2. 
   Vaqting ketdi — naqding ketdi.
   
3. 
   Yurgan — daryo, o‘tirgan — bo‘yra.
   
4. 
   Vataning tinch — sen tinch.
   

17. Bog'lovchisiz qo'shma gap qismlari orasida o'xshatish munosabati ifodalanganda, ular orasiga tire qo'yiladi.
Berilgan qoidaga quyidagi maqollardan qaysi biri mos keladi?

1. 
   Bulbul chamanni sevar, Odam — Vatanni.
   
2. 
   Suv keldi — nur keldi.
   

C) Aytilgan so‘z — otilgan o‘q.
D) Vataning tinch — sen tinch.


18. Quyidagi qaysi qo'shma gaplarda shartli belgilar o‘rniga ikki nuqta qo'yiladi?

1. 
   Ruboiyni ichida o'qidi, // yuzini tabassum qopladi.
   
2. 
   Bizning qarorimiz shu // hasharda barchamiz faol ishtirok etamiz.
   
3. 
   Osmonda yoqutdek yirik yulduzlar porlaydi ,195-m // yangi oyning o'rog'i daryoda qalqib-qalqib suzadi.
   

4) Bir necha nafas shunday turgach, ko‘zlarini ochdi // nur yog‘ilibdi.
A) 1, 3, 4 В) 1, 2, 3, 4 C) 1, 2, 4 D) 2, 4

19. Qaysi qatordagi qoʻshma gaplar qismlari orasida ikki nuqta qoʻllanmaydi?

A) Borliq jim :// har bir darchada zangor shu’lalar porlaydi.
B) Zal jim ,// xalq parda ochilishini kutar edi.
C) Qiz uni ushlab olishga urindi, juda qiynalib ketdi // qoʻllariga tikan kirdi, yuzi va bilaklari tirmalandi.
D) Hozir qishloqda yoz, bu yerga esa bahor endigina qadam qoʻygandek edi // qiyaliklarni qoplagan qoqigullar yulduz parchalariday yaltiraydi, qorli choʻqqilar orasidan yugurib pastga tushib kelayotgan jilgʻalarning boʻyida chuchmomalar yaproq yozmoqda.

20. Qaysi qatorda tinish belgisi notoʻgʻri qoʻllangan?

A) Qor yogʻdi, don yogʻdi.
B) Qor yogʻdi ― don yogʻdi.
C) Qor yogʻdi-yu, don yogʻdi.
D) Qor yogʻdi, goʻyo don yogʻdi.

21. Qaysi qatordagi qoʻshma gaplar qismlari orasida tire qoʻllanmaydi?

A) Yulduzlarni xayolida har xil rangga boʻyab koʻrdi // yulduzlar oʻz rangida xira miltillab turaverdi.
B) Suv keldi // choʻllarda hayot boshlandi.
C) Ehtimol sizda ham shunday hollar boʻlgandir // : tun yarmidan ogʻganda birdan uygʻonib ketasiz.
D) Yurgan daryo // oʻtirgan boʻyra.


22. Kampirning jigʻi-biyroni chiqdi ;// ombordan olib chiqqan bir savat paxtasi bilan chigʻirigʻini koʻtarib ,// vaysaganicha ,// uyiga kirib ketdi. Ushbu gapga qanday qanday tinish belgilar qoʻyilishi kerak?
A) ikki nuqta, vergul, vergul nuqta
B) nuqtali vergul, vergul, vergul, nuqta
C) tire, vergul, vergul, nuqta
D) nuqtali vergul, vergul, vergul, undov belgisi

23. Qanday munosabatni ifodalaganda qoʻshma gap qismlari orasiga tire qoʻyiladi?

1) izohlash; 2) oʻxshatish; 3) zidlash; 4) shart
A) 1, 2, 3, 4 B) 2, 3, 4 C) 3, 4 D) 4

24. Qaysi qatordagi gapda tinish belgisi notoʻgʻri qoʻyilgan?

A) Zargar ishga kirishibdi, (:) belgilangan muddatga uch kun vaqt qolibdiki, ishning natijasi hech koʻrinmasmish.
B) Dehqonlar yerdagi namlikdan, togʻdagi qor zaxirasidan xursand ― bu yil obi hayot moʻl boʻlishidan umidvor.
C) Omon ovchining ov sarguzashtlari koʻplarni qiziqtirardi: koʻplari hikoya eshitish uchun kelardi.
D) Endi nima boʻlib shundoq boʻlganini aytib oʻtirishga fursatim yoʻq ― idorada odamlar kutib oʻtiribdi.

25. Qaysi qatordagi gapga beshta vergul qoʻyilmaydi?

A) Toʻrt tomoni hujralar bilan oʻralgan sahn oʻrtasidagi sadaqayragʻoch shoxlarida chumchuqlar chirqillashib, koʻklamni olqishlaydi, allaqayoqlardan qaldirgʻochlar oʻqday otilib kelib, hovli ichiga kirib ketadi, chugʻurlaydi, shiftga osilib uya soladi.
B) Oftob har safar bulut orasiga kirib chiqqanda, bahor kelganidan bexabar, hanuz gʻaflatda yotgan oʻt-oʻlanni, qurt-qumursqani uygʻotgan, avvalgidan ham yorugʻroq, avvalgidan ham issiqroq shu’la sochayotganday tuyuladi.
C) Oʻzbekning mungli koʻzlariga shodlik, qadoq qoʻllariga qut-baraka, bezovta qalbiga orom, osmoniga tinchlik ulashgan shu soʻzlar, eng avvalo, Istiqlol emasmi?
D) Odam bolasi borki, u shu ranglardan birini oʻziniki qilib oladi, butun taqdirini, tarjimayi holini, orzu-umidlarini va, nihoyat, olamni shu rang orqali koʻradi.