O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

 

---

887 
Nasroniy dinini tarqalishi 
Reyting savollari 
1.
Severlar sulolasining 
asoschisi kim? 
A)Avreliy Sever 
B)Aleksandr Sever 
S)Septimiy Sever 
D)Konstantin 
E)Diokletian 
2.
Qaysi 
Rim 
imperatori 
o’zini 
“tinchlikni saqlovchi” 
deb e’lon qilgan? 
A) Avreliy Sever 
B) Avrelian 
S) Septimiy Sever 
D) Konstantin 
E) Aleksandr Sever 
3.
Bagaudlar harakati 
qaerda bo’lib o’tdi? 
a)Rimda 
B)Misrda 
S)Galliyada 
D)Shimoliy Afrikada 
E)Illiriyada 
4.
Imperiyani 
boshqarishning yangi 
tizimi dominatni qaysi 
imperator 
shakllantirgan? 
A)Kommod 
B)Konstantin 
S)Septimiy Sever 
D)Avrelian 
E)Diokletian 
5.
“Dominat” atamasi 
qaysi tildan olingan va 
qanday 
ma’noni 
anglatadi? 
A)lotin 
tilidan 
“birinchilar 
ichida 
birinchi” 
ma’nosini 
anglatadi 
B)lotin tilidan “janob” 
ma’nosini anglatadi 
S)etrusk tilidan “janob” 
ma’nosini anglatadi 
D)yunon tilidan “ozod 
qo’yilgan qul” ma’nosini 
anglatadi 

---

888 
E)yunon tilidan “kichik 
imperator” ma’nosini 
anglatadi 
6.
Diokletiandan so’ng 
Rim imperiyasi taxtini 
kim egalladi? 
A)Kommod 
B)Mark Avreliy 
S)Konstantin 
D)Avrelian 
E)Adrian 
7.
“Avgust” unvonini 
olgan imperatorlar 
qaysi qatorda berilgan? 
A)Konstantin, 
Diokletian 
B)Diokletian, 
Mark 
Avreliy 
S)Adrian, Kommod 
D)Diokletian, 
Maksimian 
E)Maksimian, 
Konstantin 
8.
“Sezar” 
unvoni 
kimlarga berilgan? 
A)imperatorning 
yordamchi-
o’rinbosarlariga
B)provinsiya noiblariga 
S)Yuliy 
Sezarning 
merosxo’rlariga 
D)imperatorlarga 
E)qo’shin 
qo’mondonlariga 
9.
Konstantinopol 
shahri qaysi Rim 
imperatori tomonidan 
qurilgan? 
A) Kommod 
B) Yulian 
S) Diokletian 
D) Avreliy 
E) Konstantin 
10.
Konstantinopol qaysi 
yunon shahri o’rnida 
qurilgan? 
S) Mediolan shahri 
o’rnida 
B) Kapuya shahri 
o’rnida 
S) Gerakleya shahri 
o’rnida
D) Vizantiy shahri 
o’rnida 
E) Rim shahri o’rnida 

---

889 
11.
Rim imperiyasini 
so’ngi marta qayta 
birlashtirgan 
imperatorni ayting? 
A) Maksimian
B) Avreliy
S) 
FeodosiyI
D) Konstantin 
E) Diokletian 
12.
VI
asrda
Rim
huquqini kodifikatsiya 
qilgan imperator kim? 
A) Konstantin
B) 
Yustinian
S) Feodosiy
D) Avreliy 
E) Diokletian 
13.
G’arbiy 
Rim 
imperiyasi qachon 
tugatildi? 
A) 435 yilda
B) 476 yilda 
S) 753 yilda
D) 471 yilda 
E) 750 yilda 
14. 
Kommod 
o’ldirilganidan so’ng 
turli 
guruhlar 
o’rtasidagi kurash 
qanday urushga olib 
keldi? 
A) fuqarolar urushiga 
B) qullar urushiga 
S) amaldorlar urushiga 
D) hokimiyat uchun 
kurashga 
E) provintsiyalar uchun 
urushga 
15. Severlar sulolasining 
so’ngi imperatori kim? 
A) Iskandar 
B) Oktavian 
S) Kommod 
D) Septimey 
E) to’g’ri javob yo’q 
16. Alarix 401-yilda 
qayerga yurish qildi? 
S) Italiyaga 
B) Ispaniyaga 
S) Eronga 
D) Afinaga 
E) Sirakuzaga 
17. Attila qachon vafot 
etdi? 
A) er. avv. 453-yilda 
B) er. avv. 455-yilda 

---

890 
S) er. avv. 460-yilda 
D) er. avv. 470-yilda 
E) er. avv. 472-yilda 
18. Er. avv. 180-yilda 
Kommod 
otasining 
o’limidan keyin qayerga 
ketdi? 
A) Rimga 
B) Afinaga 
S) Ispaniyaga 
D) Eronga 
E) Afrikaga 
19. Kimning o’limidan 
so’ng Rimni himoya 
qiladigan 
birorta 
sarkarda qolmadi? 
A) Sitilixon o’limidan 
keyin
B) Geyzerix o’limidan 
keyin
S) Kommod o’limidan 
keyin 
D) Trayan o’limidan 
keyin
E) Detsebal o’limidan 
keyin 
20. Er. avv. 313-yilda 
Konstantin o’limidan 
keyin taxtga kim o’tirdi? 
A) Yulian 
B) Sitilixon 
S) Mark Avreliy 
D) Kommod 
E) Adrian 
 
Qadimgi Rim madaniyati 
 
Din 
Rimliklarning an’anaviy e’tiqodida totemizm, 
fetishism va animizmning qoldiqlari mavjud edi. Rim 
dinida urug’ va oila e’tiqodlari muhim o’rin tutar edi. 
Har bir uyda oila e’tiqodini markazi o’choq, bosh 
oilaning otasi kohin edi. Har bir kishida o’zining ruhi, 

---

891 
homiysi bo’lib, erkaklarda geniy, ayollarda yunona 
edi. Rimliklarning e’tiqodiga ko’ra vafot etgan 
ajdodlar xudo-homiylar bo’lar edi.
Rimliklarda har biri qandaydir bir aniq funksiyani 
bajaradigan kichik xudolar juda ko’p edi. Misol uchun 
xudo Forkul uy eshigini qo’riqchisi, Liment ostonani, 
Kardia eshik zulfinlarini qo’riqchisi edi. Lekin asosiy 
e’tiqod qilinadigan qudratli xudolar alohida o’rin rutar 
edi. Ularni orasida eng birinchisi chaqmoq xudosi 
Yupiter bo’lib, uning ibodatxonasi Kapitoliyda 
Tarkviniy Mag’rur davrida qurilgan edi. Uning xotini 
Yunona nikoh va onalik hamda ayollar homiysi edi. 
Ularning qizi Minerva-hunar, san’at va urushlar 
ma’budasi; Vesta-fuqarolik jamoasi homiysi, uy 
o’chog’i ma’budasi; Mars-urush xudosi; Yanus-
o’tmish va kelajak, kirish va chiqish. boshlanish va 
tugallanish ikkiyuzlamachilik xudosi; Venera-sevgi va 
hosildorlik ma’budasi; Serera-ekinlar va hosil 
ma’budasi; Neptun-dengiz xudosi; Merkuriy-savdo va 
o’g’rilar homiysi; Vulqon-temirchilar xudosi; Pluton-
narigi dunyo qorong’ulik xudosi; Baxus-vinochilik 
xudosi; Diana-oy va ovchilik xudosi; Silvana-o’rmon 
xudosi va boshqalar.
Rim e’tiqodiga o’z vaqtida etrusk va yunon 
e’tiqodi qarashlari ham o’z ta’sirini o’tkazdi. Yunona, 
Minerva, Vulqon. Etrusklardan hayvonlarning ichki 
a’zolariga qarab fol ochish o’zlashtirib olingan edi. 
Er. avv. III asrdan boshlab rimliklar o’z xudolarini 

---

892 
yunon xudolari bilan: Yupiterni Zevs bilan, Yunonani 
Gera bilan, Minervani Afina bilan, Marsni Ares bilan 
Venerani Afrodita bilan, Sererani Demetra bilan, 
Merkuriyni Germes bilan, Bahusni Diones bilan 
tenglashtirgan edilar. Rim e’tiqodi diniy qonun-
qoidalariga rasman rioya qilish bilan cheklangan 
bo’lib, chuqur diniy his-tuyg’udan mutlaq mahrum 
edi. Kohinlar odamlar va xudolar o’rtasdidagi 
vositachi rolni o’ynar edilar. Er. avv. III-I asrlarda 
Italiyaga sharqdan Seraps, Isida, Mitra va boshqa 
diniy e’tiqodlar kirib keldi.
Davlat hokimiyati diniy e’tiqodga katta e’tibor 
berar edi. Kohinlar davlat xizmatchilari hisoblanib, 
lekin hech qachon qadimgi sharqdagidek alohida 
toifaga birlashmagan edilar. Rimda bir qancha 
kohinlik kollegiyalari mavjud edi. Kohinlar elitasiga 
oliy pontifik (barcha ilohiy va insoniy ishlar sudyasi), 
pontifiklar kollegiyasini bevosita rahbari va uch bosh 
flamin (ular Yupiter, Mars va Kvelin e’tiqodlarini 
boshqarar edilar)dan iborat edi. Pontifiklar dastlab 6 ta 
bo’lib Tsezar davrida 16 taga yetdi, ular diniy 
marosimlarni qat’iy bajarilishini nazorat qilar edilar. 
Oliy pontifik taqvim tuzilib, diniy bayramlarni 
o’tkarilishiga mas’ul edi. Unga 15 flamin bo’ysunib, 
flaminlar alohida xudolarga qurbonlik keltirar edilar. 
Avgurlar fol ochish bilan shug’ullanar edilar.
Rim diniy kalendarida 70 ga yaqin bayramlar 
mavjud edi. Bu bayramlar, mo’l-ko’l qurbonlik 

---

893 
keltirish, marosimlar, quvnoq bazmlar bilan tantanali 
o’tkazilar edi. Respublikaning oxirida bayramlar bir 
yilda 115 kunni tashkil qilar edi. 
 Huquq 
Rim huquqi antik sivilizatsiyaning eng katta 
yutuqlaridan bo’lib, asrdan-asrga yuridik tafakkurning 
klassik namunasi bo’ldi. Rim huquqining manbalari 
odatdagi huquq, senat qabul qiladigan qonunlar, 
magistratlarning ediktlari va yuristlarning faoliyati 
tashkil qilar edi. Rim tarixida huquqiy normalarni 
kodifikatsiya qilish natijasida XII qonunlar jadvalini 
yaratilishi bo’ldi. 
Er. avv. 366-yilda xususiy kishilar o’rtasidagi 
huquqiy qarama-qarshiliklartni tartibga solish uchun 
Rimda shahar pretori lavozimi joriy etildi. 
Pretorlarning yuridik amaliyotidan fuqarolik 
protsessual huquqi paydo bo’ldi.
I-III asrlar Rim huquqi tarixi davrida klassik davr 
hisoblanadi. Rim imperiyasida 212-yilgacha huquq 
va sud amaliyotini ikki shakli kvirit (Rim) huquqi va 
xalqlar huquqi mavjud edi. Bundan tashqari ba’zi 
provinsiyalarda mahalliy-huquqiy tizimlar va Rim 
noiblarining ediktlari amal qilar edi. Imperator 
Adrian (abadiy edikt)ini e’lon qilinishi imperiya 
hududida yagona huquqiy kenglikni yaratish yo’lidagi 
muhim qadam bo’ldi. II asrning ikkinchi yarmida Gay 
4 jilddan iborat huquq darsligi (institutsiyalar) 

---

894 
to’plamini tayyorladi. II asr oxiri III asrning 
boshlarida mashhur huquqshunoslar Emiliy Papinian, 
Domitsiy Ul’pian va Yuliy Pavel faoliyat ko’rsatdilar. 
429-438-yillar imperator Feodosiy II buyrug’i 
bilan “Feodosiy kodeksi” nomida imperator qonunlari 
to’plami tayyorlandi, 529-yilda “Yustinian kodeksi”, 
533-yilda “Digetslar”-rim huquqshunoslarining
asarlaridan olingan ma’lumotlar to’plami 50 jildda 
er’lon qilindi.