Озбекстан Республикасы Жокары хам орта арнаулы талим министрлиги Қаракалпак Мамлекетлик Университети

8-tema Turizm kárxanasınıń huqıqıy tiykarları.
1. Turizm kompaniyası isbilermenlik sub'ekti retinde
2. Turizm kárxanalarınıń shólkemlestirilgen-huqıqıy formaları hám túrleri
3. Turistik kompaniyada ǵárejetlerdi esapqa alıw
4. Turizmni rawajlandırıw ushın litsenziyalaw
5. Turizmdagi shártnamalıq munasábetler
1. Turizm kompaniyası isbilermenlik sub'ekti retinde
Turistik kompaniya bul yuridikalıq shaxs huqıqlarına iye bolǵan, miynet komandasınıń múlkinen paydalanıwı tiykarında ónim islep shıǵarıw hám satıw, islerdi orınlaw hám xızmetler kórsetetuǵın ǵárezsiz ekonomikalıq sub'ekt bolıp tabıladı.
Yuridikalıq shaxs - bul bólek mulkka iyelik etetuǵın, ekonomikalıq yamasa operativ túrde basqaradigan, óz minnetlemeleri ushın juwapker bolǵan, óz atınan múlkshilik hám jeke nomulkiy huqıqlardı qolǵa kirgiziwi hám ámelge asırıwı, wazıypaların orınlawı, sudta dawager hám juwapker bolıwı múmkin bolǵan shólkem bolıp tabıladı. Yuridikalıq shaxs ǵárezsiz balansqa yamasa smetaga ıyelewi kerek.
Barlıq kárxanalar muǵdarlıq hám sapa kórsetkishleri boyınsha klassifikaciyalanadı.
Tiykarǵı muǵdarlıq xarakteristika - bul jumısshılar sanı, oǵan kóre kárxanalar iri, orta hám kishilerge bólinedi. Sonı atap ótiw kerek, respublikanıń turistik kárxanaları kishi isbilermenlik sub'ektleri tárepinen kórsetiw etiledi, olar quramına jalǵız tártip degi isbilermenler, mikroorganizmlar, kishi shólkemler kiredi.
Sapalı parametrler - bul múlkshilik túri, iskerliginiń mánisi hám mazmunı, islep shıǵarılǵan tovarlardıń kólemi hám assortimenti, báseki usılları hám usılları, túrli birlespe hám awqamlarǵa kirisiw usılı, isbilermenlik iskerliginiń shólkemlestirilgen-huqıqıy forması.
Turistik kárxana, basqa hár qanday xojalıq jurgiziwshi sub'ekt sıyaqlı, milliy ekonomikanıń salıstırǵanda ǵárezsiz strukturalıq bólegi bolıp tabıladı, ol tómendegi jaǵdaylar menen belgilenedi:
• kárxana - bul shaxs hám ulıwma jámiyet ómirin shólkemlestiriw forması bolıp tabıladı;
• ol jaǵdayda jumıs alıp barıladı, insan hám jámiyet ómiriniń materiallıq tiykarın quraytuǵın xızmetler kórsetiledi;
• kárxana ónim islep shıǵarıw hám satıw processinde onıń qatnasıwshıları ortasında rawajlanatuǵın islep shıǵarıw munasábetleriniń tiykarǵı sub'ekti retinde háreket etedi;
• Bul erda jámiyet, mal-múlkli, kollektiv, jumısshı mápleri bir-birine baylanısqan.
Usınıń menen birge, turistik kárxana, ulıwma ekonomikalıq processtiń birligi bolıp, túrli noqatlarda ol menen tiykarǵı wazıypanı - payda alıwǵa jóneltirilgen ekonomikalıq iskerlikti sheshiwge qaratılǵan almasinuv munasábetlerinde bolǵan halda, onıń ekonomikalıq ortalıǵı menen baylanısda boladı. Miynet jámááti aǵzaları hám múlk iyesi (iyeleri) dıń social hám ekonomikalıq máplerin qandırıw. Turistik kompaniya, eger olar nızam menen qadaǵan etnmagan bolsa hám ustavga qarsı bolmasa, xalıqtıń bos waqıtın, dem alıwın, dem alıwın hám emlenishini, dosları hám aǵayınların zıyarat qılıwdı hám basqa ilajlardı quraydı.
Bunnan tısqarı, kárxana bul social sistema bolıp, onıń sheńberinde shaxslar ózleriniń jeke mápleri menen óz-ara munasábette bolıwadı.
Turistik kárxananıń maqsetlerin shama menen eki gruppaǵa bolıw múmkin.
Ekonomikalıq - maqsetlerdiń pútkil sistemasınıń hasası. Olar bazar ekonomikası sharayatında kárxananıń jumıs iskerligin támiyinlewge qaratılǵan.
Social maqsetler - kárxanada hár qıylı qızıǵıwshılıqlarǵa iye bolǵan adamlardıń óz-ara tásiri nátiyjesi bolıp tabıladı. Bul maqsetler qollap -quwatlaytuǵın ortalıq jaratılıwma hám sońıında rentabellik hám básekige shıdamlılıqtı asırıwǵa qaratılǵan.
Basqasha etip aytqanda, turizm kompaniyası sayaxatshılar aǵımın hám soǵan uyqas túrde rentabellikni asırıwǵa ıntıladı, bul onıń finanslıq jaǵdayı hám básekige shıdamlılıǵın bekkemlewge járdem beredi.
Turistik kárxananıń ishki hám sırtqı ortalıǵın ajrata alıw. Ishki ortalıq - bul barlıq túrdegi firmalar (funktsional xızmetkerler, buxgalteriya esabı, marketing hám basqalar) ushın ulıwma bolǵan funktsional maydan. Sırtqı ortalıq - bul kárxananı qorshap turǵan hám oǵan tásir etetuǵın, oǵan quram tapqan hár qıylı strukturalıq bólimlerdiń tásirin ótkeretuǵın hámme zat. Hesh qashan turaqlı emes. Qarıydardıń tileklerin qandırıw ushın firma múmkinshilikleri sistemasın belgileytuǵın sırtqı ortalıqtıń belgili quramı, dúzilisi hám jaǵdayı sharayatında turistik kompaniya óz maqsetin belgileydi.