Өзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы

Printerler
Printer - IBM PC jeke komp`yuterlerinin` qosimsha qurilmalari bolip,
ol mag`liwmatlardi qag`azg`a shig`ariw ushin xizmet etedi. Barliq printerler tekstlik
mag`liwmatlardi shig`aradi, al ayirimlari su`wret ha`m grafiklerdi de qag`azg`a
shig`aradi. Ren`li su`wretlerdi shi¬ariw ushin arnawli ren`li printerler paydalaniladi.
Printerler tiykarinan 3 tu`rge bo`linedi: iyneli, lazerli ha`m siyali.
Iyneli printerler bahasi boyinsha basqa tu`rdegi printerlerge salistirg`anda arzan
bolg`anliqtan olar ju`da` ken` paydalaniladi. Iyneler sanina baylanisli olarda birneshe
tu`rge bo`linedi: 9, 24 ha`m 48 iyneli bolip.
9 iyneli printerlerde jaziw sapasi to`men bolip, sapasin arttiriw ushin jaziwdi 2
yamasa 4 ma`rtebe ju`riw kerek boladi.
24 iyneli printer sapali ha`m tezirek isleydi, al 48 iyneli printerde jaziw ju`da` sapali
shig`adi. Iyneli printerlerdin` tezligi bir bet ushin 10 sekundtan 60 sekundqa shekem
waqit sariplaydi.
Siyali printerde su`wretti qag`azg`a shig`ariw arnawli qurilma ja`rdeminde siyani
bu`rkiw arqali a`melge asiriladi. Bunday printerlerdin` sapasi ju`da` jaqsi bolip bir bet
qag`azdi, shig`ariw ushin 15 sekundtan 100 sekundqa shekem waqit sariplaydi ha`m
shawqimsiz isleydi.
Lazerli printerlerdin` baspag`a shig`ariw sapasi ju`da` jaqsi bolip, bul printerler
shig`ariw tezligide ju`da` u`lken bolip keledi. Bul printerlerde shawqimsiz isleydi.
Mul`timedia
tu`sinigi tariyxiy payda bolip, ol o`zinin` qatal aniqlamasina iye emes.
Esaplaw texnikasinin` rawajlaniwi menen jigirmalanshi a`sirdin` 80-jillarinda kompleksli
hu`jjetlerdi jaratiw, saqlaw ha`m qayta ko`rsetiw mu`mkinshilikleri payda boldi. Bunday
hu`jjetler o`zlerinde tekstlerdi, seslerdi, so`zlerdi, grafikani ha`m videoni birlestirdi ha`m
olar mul`timedialiq hu`jjetler dep ataldi. Al olardi jaratiw ha`m qayta ko`rsetiw ushin
arnalg`an programmalardi mul`timedialiq programmalar dep ataldi. Usi jumislardi
jetkerip beriwshi qurallar bolsa mul`timedia qurallari dep esaplandi.
“Mul`timedia” so`zi latinsha media so`zinen aling`an bolip, “mag`liwmat tasiwshi
qural” degen mag`anani an`latadi. Mul`timediali komp`yuterler so`z, muzika ha`m
basqada dawisli mag`liwmatlar, video mag`liwmatlardi qabil qiladi ha`m olar u`stinde
isleydi.
Mul`timediali komp`yuterler a`lbette kompakt diskler ushin arnawli diskovodlar,
dawisli yadlarg`a iye boliwi ha`m keminde Pentium 25 MGts tezliktegi mikroprotsessor,

---

21
operativ yadi 4 Mbayt, qatti disk ko`lemi 160 Mbayt ha`mde 640x480 noqatli ren`li video
sistemag`a iye boliwi kerek.
Da`slep mul`timedia tu`sinigi ses (dawis) shig`aratug`in (ses kartalari) apparatliq
qurilmalar ha`m lazerli kompakt-diskler menen islew tu`siniletug`in edi.
Ha`zirgi zaman mul`timediasi bolsa - displey-televizor menen birikken u`ydegi
stereofanikaliq kompleksti esletiwshi toliq qurallan¬an jeke komp`yuter tu`siniledi.
Bunday komp`yuterler - stereofonikaliq kolonkalari, mikro-foni ha`m optikaliq
kompakt-diskler ushin diskovodlari (SD-ROM) menen ta`miyinlengen boladi (CD-
Compact Disc, Kompakt disk; ROM - Read only Memory, tek oqiw ushin yad degen
so`zlerden alin¬an). Sonin` menen birge jeke komp`yuter ishine sesti jaqsi shig`ariwshi -
audio adapter qurilmasi ornatiladi.
Ses ha`m video ko`rinisler menen islesiw ko`p mug`dardag`i berilgenlerdi tasiwshi
qurallarsiz bolmaydi, sebebi seslerdi ha`m videojaziwlar saqlanatug`in fayllar u`lken
mug`dardag`i o`lshemli boladi. Sonliqtan CD-ROM diskovodlari mul`timediali
komp`yuterlerdin` ajiralmas bo`legi esaplanadi.
Endi turmista ushirasatug`in ayirim terminlerdi qarap o`teyik.
Mul`timedialiq komp`yuter - bul seslik kartasi ha`m CD-ROM diskovodi menen
ta`miyinlengen komp`yuter tu`siniledi. Ha`zirgi waqitlari barliq komp`yuterler derlik
mul`timedialiq bolip esaplanadi.
Mul`timedialiq monitor - ses shig`ariwshi kolonkalari ha`m olardin` seslerin
ta`rtiplestiriwshisi bar monitorlarg`a aytiladi.
Mul`timedialiq komplekt - seslik karta ha`m og`an sa`ykeslengen CD-ROM diskovodi
tu`siniledi.
Mul`timedialiq protsessor - komandalar sistemasina seslik ha`m grafikaliq
berilgenlerdi qayta islewdi a`piwayilastiriwshi instruktsiyalari qosilg`an protsessorlar
tu`siniledi.
Mul`timedialiq programmaliq ta`miyinleniw quraminda mul`timedialiq
mag`liwmatlari ha`m olardi oqiwdi ta`miyinlewshi programmalari bar CD-ROM diskke
jazilg`an programmaliq paket tu`siniledi.