«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

9.2. NEFT VA GAZ UYUMLARINI CHEGARALASH 

---

231 
Hozirgi vaqtda neftlilik va gazlilik chegarasini belgilash va neft yoki gazning 
sanoatbop zaxiralarini orttirishga etarlicha e’tibor berilmayapti. Buning asosiy 
sababi, konni sanoat miqyosida razvedka qilishning yangi, zamonaviy sxemalarini 
bunyodga kelishida va razvedka chog’ida bajariladigan vazifalarning bir qismining 
ishlatish quduqlarida bajarishga o’tilganligidadir. Ammo konni ishlatishning 
asoslangan loyihasini tuzish va uyumni chegaralash masalalarini hozirgi vaqtda kun 
tartibidan butunlay olib tashlanishi maqsadga muvofiq emas. Masalan, AQSh va 
Yaqin Sharqda ishga tushirilayotgan har bir konda etarli darajada geologik 
ma’lumotlar bo’lmaganda burg’ilangan mahsulsiz quduqlar soni 15-35 taga etgan, 
agar geologik va geofizik tadqiqotlar asosida kon ishlatishga tayyorlangan bo’lsa, 
mahsulsiz quduqlar soni 5-10 tagacha kamaygan. Umuman olganda, AQSh da 
uyumlar amalda chegaralanmaydi, o’rta hisobda har bir ochilgan va ishga tushirilgan 
uyumga uni chegaralovchi quduqlarning yarmi to’g’ri keladi. Sobiq Ittifoqda esa 
ishga tushirilgan bitta neft uyumiga to’rtta va undan ko’p chegaralovchi quduqlar 
to’g’ri keladi. Shuning uchun ham konlarni ishlatishga jalb etish samarasi 2-3 marta 
yuqori. 
Lekin konlarni zudlik bilan o’zlashtirish masalasi uyumlarni chegaralashga 
jiddiy e’tibor berishni, burg’ilangan quduqlarni to’liq va har tomonlama o’rganish 
orqali chegaralovchi quduqlar sonini keskin qisqartirishni talab qiladi. 
Uyumlarni 
chegaralash 
tajribalaridan 
foydalanish 
maqsadida 
uyumni 
chegaralashning hozirgacha neft va gaz sanoatida keng qo’llanilayotgan ba’zi bir 
printsip va sxemalarini o’rganish to’g’ri bo’ladi. Konlarni chegaralashni o’tkazishda 
odatda quyidagi asosiy qoidalarga rioya qilinadi: 
1) chegaralovchi quduqlar kesmalar (ya’ni 
qatorlar) bo’yicha neft uyumining cho’ziq 
tomoniga ko’ndalang qilib joylashtiriladi; kesmalar 
soni uyumlar o’lchamiga binoan aniqlanadi 
(odatda uchtadan ortiq emas); kesmalar sistemasi 
orqali birdaniga ikki vazifa hal qilinadi: qatlam 
strukturasi aniqlanadi va neft uyumining chegarasi 
belgilanadi; 
2) 
kesmalardagi 
quduqlar 
ma’lumdan 
noma’lumga 
printsipi 
bo’yicha 
ketma-ket 
burg’ilanadi; quduqlar fondini orttirish talabiga 
ko’ra bu printsipni ayrim quduqlar uchun emas, 
balki quduqlar guruhiga qo’llash mumkin; 
3) quduqlar kesmalarda loyiha bo’yicha 
keyinroq 
qaziladigan 
ishlatish 
quduqlarining 
joylashishiga mos keladigan masofada o’rnatiladi. 
Neft uyumlarini chegaralashning qat’iy kesma 
sxemasi 9.1-rasmda ko’rsatilgan. 
Kesmalardagi quduqlar oralig’idagi masofa konning geologik tuzilishi 
xususiyatlariga bog’liq holda tanlanadi.