«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

10.1rasm. Quduqlarning joylashtirishning bir m’yorli 
to’ri sxemasi
(M.A.Jdanov, 1981): a – ushburshakli 
(yoki oltiburshakli); b kvadrat 

---

245 
Quduqlarning 
batareya 
ko’rinishida 
joylashtirish sxemasi 10.2-rasmda berilgan. 
Hozirgi 
vaqtda 
quduqlarni 
bunday 
joylashtirish sxemasi nafaqat suv bosimli 
rejimdagi qatlamlar uchun, balki gaz qalpoqli 
rejimdagi qatlamlar uchun ham qo’llaniladi. 
Quduqlar 
orasidagi 
masofa. 
Sobiq 
Ittifoqda 
neft 
sanoati 
natsionalizatsiya 
qilingunga qadar quduqlar, masalan, Baku neft 
rayonida 
bir-biridan 
25 
masofada 
joylashtirilgan. Natsionalizatsiya qilinganidan 
keyin amaliy kuzatuvlar natijasida quduqlar 
orasidagi masofa quydagicha belgilangan: 
Baku rayonida 107-180 m, Grozniyda 150-200 
m, Maykopda 150-200 m, Embada 107 m, 
Volga-Uralda 100 m (Ishimbay) va 250 m 
(Bururuslan va To’ymaza). Quduqlarni 
joylashtirishning bir me’yorli to’rida quduqlar 
orasidagi masofani 1930 yildan boshlab katta qilib olindi (Apsheron konlari). 
Sobiq Ittifoqda keyinchalik quduqlarni joylashtirishning notekis to’riga o’tildi, 
asosan suv bosimli rejimdagi qatlamlarga batareya ko’rinishidagi sxemada interval 
masofasi uzoq quduqlar qazildi. 
AQShda ham dastlab quduqlar zich joylashtirildi, masalan, Pensilvaniyada 1929 
yilgacha quduqlar oralig’idagi masofa 60 m dan ortmagan. Quduqlar qanchalik zich 
joylashtirilsa, shuncha ko’p neft olinadi, degan xato fikr hukmronlik qilgan. 
Keyinchalik AQShda quduqlarni joylashtirishning siyrak to’riga o’tilgan. 
V.N.Shelkachev AQSh da 1957 yil 1 yanvargacha qazilgan quduqlarning 
joylashishini 825 ta kon misolida o’rganib va tahlil qilib, bir quduqqa to’g’ri 
keladigan maydonning o’rtacha qiymatini aniqladi. U quyidagicha: juda yirik 
konlarda (zaxirasi 41,1 mln.t.) 0,068 km
2
ga yaqin; yirik konlarda (zaxirasi 41,1-13,7 
mln.t) 0,10 km
2
, o’rtacha va mayda konlarda (zaxirasi 13,7 mln.t.gacha) 0,14 km
2
. 
Shuningdek, V.N.Shelkachevning olib borgan tadqiqotlariga ko’ra, katta chuqurlikda 
joylashgan bir qatlamli konlarni ochish uchun qazilgan quduqlar oralig’i juda uzoq 
bo’lib, har bir quduqqa to’g’ri keladigan maydon ham keskin o’zgaruvchandir (10.1-
jadval). 
10.1-jadval tahlilidan ma’lumki, 1950 yildan keyin AQSHda ishga tushirilgan 
konlarda quduqlarni joylashtirish to’riga ko’ra 0,36 km
2
/qud. dan kami 96,2% 
hollarda, 0,18 km
2
/qud. 73,3% va 0,18 dan 0,07 km
2
/qud. 66,6% hollarda 
qo’llanilgan. Ushbu konlarda keyinchalik qo’shimcha qazilganlari hisobiga quduqlar 
zichligi ancha ortgan. 
10.1-jadval