«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

9.3. ASOSIY BOSHLANG’ICH MA’LUMOTLAR HAJMI VA
TAVSIFI 
Razvedka qilinayotgan ko’pgina maydonlarda aksariyat hollarda, goho 
keragidan ortiqcha quduqlar burg’ilanadi. Ammo konning kesimini va uning 
mahsuldor gorizontlarini o’rganishda bularning ahamiyati juda ham past bo’lib, 
olingan ma’lumotlar uyumlar zaxiralarini ishonchli darajada hisoblab chiqishga 
imkon bermaydi.
Neft va gaz konlarini razvedka qilishda yo’l qo’yilgan kamchiliklar Zaxiralar 
Davlat komissiyasi tomonidan bir necha bor qayd etilgan, ular quyidagilardan iborat: 
1) mahsuldor gorizontlardan kern chiqarib olish foizining ozligi; 
2) konda bajarilayotgan geofizik o’lchovlar sifatining to’liq va ishonchli 
emasligi, bunday tadqiqotlar majmuasining etarlicha to’la bo’lmasligi, diagrammalar 
yozuvi masshtabining kichikligi, yozib olish tezligining kattaligi va sh.o’.; 
3) quduqlar ochgan gorizontlarda bajarilgan sinov ishlarining etarli emasligi va 
sifatsizligi; 
4) konning gidrogeologiyasi va gidrodinamikasini, neft va gaz uyumlarining 
ishlatish rejimini va h.z.larni qoniqarsiz o’rganilganligi. 
Binobarin, razvedka va chegaralovchi quduqlarni burg’ilashda bajarilgan 
geologik tadqiqotlar neft zaxirasini hisoblash hamda neft qatlamini ishlatish 
loyihasini tuzish uchun zarur bo’lgan ma’lumotlarni berishi kerak. 
Shu boisdan razvedka quduqlarini burg’ilash jarayonida quyidagi asosiy 
boshlang’ich dalillar olinishi zarur: 
1) qatlamning strukturaviy tavsifi hamda uning ustki va ostki qismi bo’yicha 
tuzilgan struktura xaritasi; 
2) kernni tadqiq qilish, geofizik va gidrodinamik tadqiqotlar majmuasini bajarish 
asosida mahsuldor qatlamning litologik-fizik tavsifini, kollektorlik xususiyatlarini va 
qalinligini 
belgilash. 
Qatlamning 
tabaqalanish 
xarakteriga, 
ayrim 
yupqa 
qatchalarning tarqalish chegaralariga va ular orasidagi o’zaro munosabatga alohida 
e’tibor berish kerak. 
3) qatlamning gidroeshitish va suv o’tkazuvchanligini aniqlash asosida uning 
tarkibi har xilligini belgilash; 
4) neft, gaz va suvning fizik-kimyoviy xususiyatlarini aniqlash; chuqurda 
joylashgan qatlamdagi neftdan namuna olishga va uning xususiyatlarini aniqlashga 
alohida e’tibor berish zarur. Bunday ma’lumotlarga qarab neftning harakatchanligi 
belgilanadi. Bog’langan suvning miqdorini aniqlash maqsadida ohaktosh-bitumli 
eritma bilan mahsuldor qatlamni ochish uchun imkon boricha maxsus quduqlarni 
burg’ilash; 

---

236 
5) qatlamning boshlang’ich statik bosimini chuqurlik manometri bilan o’lchash, 
statik bosimning o’zgarish dinamikasini, shuningdek, qatlamning ishlatish rejimini 
belgilash maqsadida gaz omilining o’zgarish dinamikasini aniqlash; 
6) neftli yoki gazli gorizontning unumdorligi 

quduqlar mahsuldorligini (shu 
jumladan mahsuldorlik koeffitsientini) tajriba-sinash yo’li bilan belgilash, chiqarib 
olinayotgan neft, gaz va suv miqdorini va qatlam sharoitidagi xususiyatlarini 
aniqlash; qatlam tabaqalangan bo’lsa, qatlam debiti chuqurlik miqdor o’lchagich 
bilan o’rganiladi; 
7) uyumning ichki va tashqi neftlilik (va gazlilik) chegaralarini aniqlash; imkoni 
boricha suv-bosimli sistemani belgilash zarur; 
8) geotermik bosqichni aniqlash uchun elektr termometri bilan o’lchangan 
qatlam temperaturasi; quduqning mumkin bo’lgan qiyshayishi (azumit va burchak 
qiyshayishi), quduq tubining loyihada ko’rsatilganidan og’ishi; 
9) mahsuldor qatlamning mufassal gidrodinamik tavsifiga, shuningdek, tog’ 
jinsining 
qayishqoqlik 
va p’ezoo’tkazuvchanlik koeffitsienti to’g’risidagi 
ma’lumotlarga ega bo’lish uchun qatlamning faqat neftga to’yinganliginigina emas, 
balki uning o’rab turgan qismining suvga to’yinganligini ham bilish uchun hamma 
chegara quduqlarning holatini o’rganish; 
10) neftni suv bilan siqib chiqarilishi 

shu maqsadda kern laboratoriyada tahlil 
qilinadi, siqib chiqarish koeffitsienti aniqlanadi; 
11) neft (gaz)ning boshlang’ich balans zaxiralari va qazib olinishi mumkin 
bo’lgan zaxiralari. 
Yuqorida qayd etilgan hamma geologik ma’lumotlarni puxta va to’liq o’rganish 
mahsuldor qatlam va uni to’yintiruvchi suyuqliklar xususiyatlari to’g’risida yaxshi 
tasavvurga ega bo’lishga imkon beradi va bu o’z navbatida, ishlatishning oqilona 
sistemasini loyihalashga va qatlamga ta’sir etish uchun tadbirlar belgilashga va 
ishlatish jarayonini boshqarishga sharoit yaratadi. 

---

237