«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

9.1 rasm. Neft uyumini kesmali 
chegaralashning 
printsipial 
sxemasi.
Quduqlar: 1 – sanoat 
miqyosida neft bergan, 2 – 
birinshi navbatda neft bergan, 2 
– ikkinshi navbatdagisi, 3 – 
ushinshi navbatdagisi; III – III – 
quduqlar 
guruhi 
yordamida 
uyumni 
chegara
lashga misol

---

232 
Nisbatan sodda, tektonik yoriqlar bilan buzilmagan yoki biroz buzilgan 
strukturali konlar uchun neft-gazli qatlamlar qalinligining maydon bo’ylab izchillik 
darajasi va kollektorlik xususiyatlari quduqlar oralig’idagi masofani belgilashda 
aniqlovchi omil hisoblanadi. 
Platforma oblastlarida razvedka quduqlari oralig’idagi masofa 1000 m dan 5000 
metrgacha, burmalangan oblastlarda esa 1000 metrdan 2000 metrgacha etadi. 
Kuchli tektonik buzilishlarga duchor bo’lgan konlarda chegaralovchi 
quduqlarning joylashishi va ular oralig’idagi masofa konning tektonik tuzilishini 
aniqlashga (yoriqli buzilishlarning holati va ular tipini, jinslarning siljish 
amplitudasini) va ayrim tektonik bloklardagi neft uyumlari zaxirasini aniqlashga 
imkon beradigan qilib belgilanadi. Bunday sharoitda quduqlar oralig’idagi masofa 
500 metrdan 1000 metrgacha etadi. 
Tektonik jihatdan tuzilishi murakkab bo’lgan strukturalar va qatlamlari tik 
zonalarda joylashgan neft va gaz uyumlari uchun quduqlar oralig’idagi masofa 
qisqartiriladi: uzilmali buzilishlar sodir bo’lgan zonalarda buzilish xarakteri hamda 
ayrim tektonik bloklar holati va ularning o’lchamlarini aniqlash maqsadida 
buzilishlar yo’nalishiga ko’ndalang holda qo’shimcha quduqlar qaziladi.
O’ziga xos tuzilishga ega bo’lgan neft va gaz uyumlarini, masalan ko’rfazsimon 
va shoxobchasimon (Maykop neft rayoni), rif massivi (Ishimboy rayoni) va sh.o’. 
uyumlarni chegaralashda yuqorida qayd etilgan printsiplardan foydalaniladi, ammo 
bunda uyumning shakli va tuzilishi inobatga olinadi. Masalan, Apsheron neft konida 
(Maykop rayoni) ponasimon-kesma deb ataladigan chegaralash sxemasi qo’llanilgan. 
Bunday sxemada neft bergan quduq kesmasidan uyumning taxmin qilinayotgan 
yo’nalishi bo’yicha old tomonga ikkita quduq burg’ilash loyihalashtirilgan. Neft 
bergan quduqlar kesmasida uyum chegarasini aniqlash uchun chegaralovchi quduqlar 
soni ko’paytirilgan. Natijada chegaralovchi quduqlarni ponasimon shakli tarkib 
topgan. Uyumning old tomonida burg’ilangan quduqlar pona shaklning cho’qqi 
qismi bo’lib, chegaralovchi quduqlardan iborat bo’ladi. 
Neft uyumlarini chegaralashning kesmali sistemasi Grozniy neft rayonida, 
Apsheron yarimorolida, Kuban-Qora dengiz rayonida va boshqa joylarda keng 
miqyosda qo’llanilgan. SHuningdek, ishlatish maydonlarini tez ko’payib 
borayotganligi munosabati bilan Apsheron yarimorolida (Surxon, Qora-CHuqur, 
Kalinsk, 
Bibi-Eybat 
konlarida) 
uchburchakli 
va 
halqasimon 
chegaralash