O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

Ona tili
MAVZU : Aniqlovchi haqida umumiy ma’lumot
MAQSAD: A) ta’limiy maqsad - O’quvchilarga mavzu haqida bilim berish
B) tarbiyaviy maqsad –o’quvchilarqalbida hamkorlik ,do’stlik tuyg’ularini sinngdirish
C) rivojlantiruvchi maqsad – gapning tuzilishiga ko’ra turlaridan nutqda o’rinli foydalanish
DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.


197- mashq. So'ramoq, bermoq, yuvmoq, minmoq fe'llarini kesim vazifasida qo'llab, vositasiz va vositali to'ldiruvchilar qatnashgan gaplar tuzing.


B)Savollar orqalli


1. Vositali to'ldiruvchi deb nimaga aytiladi? Ular qanday so'roqlarga javob bo'ladi?
2. Vositali to'ldiruvchilar qaysi grammatik shakllarda bo'ladi? Misollar bilan tushuntiring.
3. Kelishik shaklidagi to'ldiruvchidan ko'makchili qurilma shaklidagi to'ldiruvchi qanday farqqa ega bo'ladi? Misollar keltirib, sharhlab bering.


III.YANGI MAVZU BAYONI
Gapning biror bo'lagini aniqlab kelgan ikkinchi darajali bo'lak aniqlovchi deyiladi.
Aniqlovchi qanday? qaysi? nechanchi? qancha? nechta?
kimning? nimaning? so'roqlaridan biriga javob bo'ladi. Aniqlovchi aniqlagan (bog'langan) bo'lak aniqlanmish hisoblanadi.
Aniqlovchi narsa-buyumning rang-tusi, mazasi, hajmi, kim yoki nimaga qarashliligini bildiradi.
Aniqlovchi ega, ot kesim, to'ldiruvchi va holga bog'lanadi: Bahay- bat samolyot (ega) yerga ohista qo'ndi. Salimjon — a'lochi o'quvchi (ot kesim). Ilg'or ishchilarga (to'ldiruvchi) mukofotlar topshirildi. Mehnat faxriylari bilan yangi bog'da (Hol) uchrashdik.
Aniqlovchilarning bir xili narsa-buyumning belgisi (rangi, miqdori, mazasi, hajmi)ni bildirsa, boshqa xili narsa-buyumning kimga yoki nimaga qarashliligini bildiradi. Shunga ko'ra, aniqlovchilar ikkiga bo'linadi: 1) sifatlovchi aniqlovchi; 2) qaratqichli aniqlovchi. Misol: Yangi (sifatlovchi aniqlovchi) binolar qishloqning (qaratqichli aniq­lovchi) husniga husn qo'shmoqda. (Sh.R.)