O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

III. Yangi mavzu bayoni.
Darsni esga olishdan boshlayman. Buning uchun o`quvchilarga savollar beraman

1. 
   Fe`l deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Fe`llar qanday so`roqqa javob bo`ladi
   
3. 
   Fe`llar qaysi gap bo`lagi fazifasida keladi?
   
4. 
   O`timli fe`llar deb nimaga aytiladi?
   
5. 
   O`timli fe`llar qayday so`roqlarga javob bo`ladigan so`zlar bilan birikma hosil qiladi?
   
6. 
   Misolar keltiring.
   
7. 
   Kimni ?,nimani? So`roqlarida qaysi kelishik qo`shimchasi mavjud?
   

Javoblar : 1.Xarakat –holatni bildirgan so`zlarga fe`l deyiladi.
2.Nima qilmoq? Nima bo`lmoq? So`roqlariga javob bo`ladi
3.fe`llar gapda asosan kesim vazifasida keladi.
4.Tushum kelishigidagi so`zlarga bog`lanadigan fe`llarga o`timli fe`llar deyiladi.
5.Kimni? Nimani? so`roqlariga javob bo`ladigan so`zlar bilan birikma hosil qiladi.
6.Masalan: O`qimoq, kiyintirmoq,ko`rmoq
7. Tushum kelishigi
8.ona tilida jami 6ta kelishik bor
9. -ga,-ni,-ning,-da,-dan,
10. -ga,-ni,-da,-dan qo`shimchalari ishtirok etadi.
Savol - javoblardan ko`rinadiki kelishiklar to`ldiruvchini hosil qilishda asosiy vosita hisoblanar ekan shulardan -ni tushum kelishigini qabul qilingan fe`llarga o`timli fe`llar deyiladi va o`timli fe`llarga birikkan tushum kelishikli so`z esa vositasiz to`ldiruvchi deyiladi. Vositasiz to`ldiruvchi belgili va belgisiz qo`llananishi mumkin. Masalan: va`dani bajarmoq -belgili, kitob o`qimoq – belgisiz. Vositasiz to`ldiruvchi, ya`ni tushum kelishigidagi so`z umumiylikni,noaniqlikni bildirsa belgisiz qo`llanidadi. Masalan: Men she`r o`qiyman, aniqlikni ifodalasa belgili qo`llaniladi. Masalan: Men Abdulla Oripov she`rini o`qiyapman
O`quvchilarga mavzu tushintirilgandan so`ng darsning mustahkamlash qismiga o`taman.
IV. Mustahkamlash
186 – mashqni bajartiraman

O`timli fe`llar	O`timsiz fe`llar
O`rganmoq	Yashamoq
Bo`g`moq	Tug`ilmoq
Ko`rmoq
Qutqarmoq