«O’zbekiston temir yo’llari» datk

Sostavning joyidan qo’zg’alishi.
Maydonchada va tushish joyida 
sostavning joyidan qo’zg’alishi xuddi stansiyadan qo’zg’alish kabi 
bajariladi. Tik qiyalikda joyidan qo’zg’alganda esa g’ildiraklar ostidan 
tormozlash boshmoqlari olib tashlanadi, avtotormoz ishga tushiriladi, qo’l 
tormozlari qo’yib yuboriladi, so’ngra avtotormozlar ham qo’yib yuboriladi, 
lokomotivni yordamchi tormozi esa bosqichma-bosqich qo’yib yuboriladi. 
Agar poyezd harakatga kelmasa, mashinist kontrollyori bosh dastagi bilan 
bir nechta holatga o’tib ko’riladi. Poyezdni bosh qismi vagonlari joyidan 
qo’zg’algach bosh dastak nolli holatga o’tkaziladi va lokomotivning 
yordamchi tormozi vositasi butun poyezd harakatga kelishidan oldin 
tormozlash bosqichi ishga tushiriladi. Butun poyezd harakatga kelgach esa 
yordamchi tormoz qo’yib yuboriladi. 
Poyezd tik qiyalikda joyidan qo’zg’alishdan oldin g’ildiraklar ostidagi 
barcha boshmoqlar olinadi, avtotormoz ishga tushiriladi, qo’l tormozlari 
qo’yib yuboriladi, so’ngra avtomat tormozlar va nihoyat yordamchi 
tormozlar bosqichma-bosqich qo’yib yuboriladi. Shundan so’ng mashinist 
kontrollyori bosh dastagi holatlarga o’tkazilib, lokomotiv harakatga 
keltiriladi. 
Agar 
poyezdni 
harakatga 
keltirishni 
iloji 
bo’lmasa, 
tormozlanishni birinchi bosqichi ishga tushiriladi, so’ngra mashinist krani 
dastagi poyezd holatiga qo’yilib, tormozlar qo’yib yuboriladi. Poyezd 
siqilgach va lokomotiv orqaga 1-2 m ga qaytgach poyezd yana harakatga 
keltiriladi, bunda bosh dastak birinchi holatga o’tkaziladi. Bu holda 
tezlashish katta tok ostida va lokomotiv g’ildiraklari ostiga tezkor qum 
uzatish orqali amalga oshiriladi. 
Stansiya bo’ylab harakatlanganda poyezdni boshqarish.
Stansiyada 
yo’llar ko’pligi, ularni strelkalarda birlashish va kesuvchi yo’llarda odam 
chiqib qolishi, signallarni kuzatib borishi lokomotiv brigadasidan katta 
diqqat e’tibor va sergaklikni talab etadi. 
Ruxsat etuvchi kirish signalida stansiyaga yaqinlashishda mashinist 
tezlikni biroz pasaytirib, stansiyaga belgilangan tezlikda kirib keladi. Agar 
stansiya oldida pastga tushish joyi bo’lsa, mashinist u yerda tormozlarni 
yana bir marotaba tekshirib ko’radi. Stansiya yo’llarida harakatlanayotgan-
da mashinist va uning yordamchisi istalgan vaqtda to’xtatishga tayyor 
holatda, diqqat bilan qabul qilish marshrutini, svetoforlar ko’rsatkichlarini, 

---

63 
stansiya ishchilarining signallarini, poyezd brigadasi signallarini, qo’shni 
yo’ldagi harakatlanayotgan sostavlar harakatini kuzatib borishadi. Loko-
motiv brigadasi a’zolari, stansiya navbatchilari, strelkali post navbatchilari, 
signalchilar oldidan o’tib ketishayotganida sergaklik signalini berishadi. 
Harakatlanish jarayonida stansiyada to’xtaganda, mashinist shunday 
tormoz berishi kerakki, sostav chegaralovchi ustuncha oldida to’xtasin, bu 
holda sostavni qisish uchun poyezdning bosh qismi lokomotiv yordamchi 
tormozi yordamida tormozlanadi. Bu esa poyezdni joyidan qo’zg’atishga 
tayyorgarlikdek bo’ladi.