«O’zbekiston temir yo’llari» datk

3.2. Poyezd stansiyadan siljiganda lokomotivni boshqarish 
 
Sostav bilan ulangach, tormozlar sinab ko’rilgach, VU-45 shaklidagi 
tormozlar to’g’risidagi ma’lumot olingach va yozma ogohlantirishdan 
so’ng lokomotiv brigadasi xujjatlar rasmiylashtirilganligini tekshiradi, 
ruxsat beruvchi signal mavjudligini, shuningdek, jo’nash marshruti 
bo’shlig’ini va tayyorligini tekshirib ko’radi. 
Doimiy tokli elektrovoz poyezdni qo’zg’atish uchun reversiv dastagi 
“Oldinga” holatiga o’rnatiladi, so’ngra bosh dastak birinchi holatga 
qo’yiladi. Apparatlar ishlab ketishi uchun 1-2 soniya kutib, tortuvchi elektr 
dvigatellar ampermetrlarida tok paydo bo’lgach keyingi holatlarga o’tiladi, 
bunda tortish kuchi sekin, ohista oshirib boriladi. Poyezdni bosh qismi 
joyidan qo’zg’algach, avtoulagich moslamalar bir tekis tortilishi uchun 1-2 

---

55 
holat o’tkazib yuboriladi yoki ushlab turiladi, so’ngra yana kontrollyor 
dastagi siljitiladi, bunda tortuvchi elektr dvigatellar amplistatlari bo’yicha 
ish amalga oshiriladi. G’ildirak juftliklari rels bilan ulanish sharoitini 
yaxshilash uchun va ularni joyida turib aylanishini (боксование) oldini 
olish uchun keyingi holatlarga o’tish qum to’kish bilan birgalikda amalga 
oshiriladi.
Agar poyezd joyidan birdaniga qo’zg’ala olmasa, sostav to’xtatiladi, 
bunda avtoulagichlar yutuvchi apparatlari qisiladi. Buning uchun bosh 
dastak nolli holatga o’tkaziladi, reversiv dastagi “Orqaga” holatiga 
o’tkaziladi va vagonlar to’xtashi uchun yetarli vaqt o’tgach, avval birinchi, 
so’ngra bosh dastak yordamida keyingi holatlarga o’tiladi, bir vaqtning 
o’zida g’ildiraklar ostiga qum uzatiladi. Sostavni shunday to’xtatish 
kerakki, eng oxirgi vagon joyidan qo’zg’almasin. Tokni o’chirib, barcha 
vagonlar to’xtatilgach, reversiv dastak yana “Oldinga” holatiga o’tkaziladi 
va bosh dastak orqali boshqaruvni amalga oshirib, poyezd yurgiziladi. 
Poyezdni joyidan qo’zg’atish va tezlik olish vaqtida kontrollyorning 
bosh dastagini har bir holatda 30 soniyadan ortiq ushlab turish tavsiya 
etilmaydi, chunki ishga tushiruvchi reostat qizib ketishi mumkin. 
G’ildirak juftliklari qo’zg’almay joyida aylanishi (боксование)ni 
oldini olish uchun mashinist o’z vaqtida qum uzatilishini ta’minlaydi. Agar 
qo’zg’almay joyida aylanish (боксование) paydo bo’lsa, qum uzatishni 
nisbatan oldinroq boshlash kerak, agar uni qum uzatishi bilan bartaraf etib 
bo’lmasa, bir nechta holatni o’tkazib yuborish lozim va boksavaniyani 
oldini olishni to’xtatgach, yana avvalgi holatlarga o’tiladi, bu o’tishlar 
tortish kuchiga teng tokda amalga oshiriladi. Strelkalarni esa toksiz o’tish 
tavsiya etiladi, chunki g’ildiraklar urilgan jarayonida cho’tkalar ostida 
uchqunlar hosil bo’ladi.