«O’zbekiston temir yo’llari» datk

2.5. Elektr zanjirlarning nosozligi 
Mashinist elektr apparatlarining holatini, ishlashini kuzatishga va 
nazorat qilishga qodir emas. Ayrim elektr jihozlari, uzellarining nosozligi 
haqida mashinist signal lampalari, o’lchash asboblari, shuningdek, poyezd 
harakatini, yoritish, isitish va shamollatish asboblarini kuzatib borish 
natijasida biladi. Biror bir nosozlik haqida signal olgan mashinist eng 
avvalo qaysi vagonda qaysi jihoz shikastlanganligini aniqlashi, mazkur 
nosozlik harakat xavfsizligiga xavf tug’dirmasligini va poyezd eng yaqin 

---

42 
stansiyagacha to’siqlarsiz yetib borishi yoki bormasligini aniqlaydi. Bunda 
shuni nazarda tutish kerakki, poyezdning uzoq vaqt peregonda 
turib qolishi
harakatlanish grafigi buzishini bilgan holda peregonni tezroq bo’shatish 
uchun chaqqon harakat qiladi. Nosozlikni izlab topishda bosh vagon 
pultidagi signal lampalari hamda poyezdning motor va tirka vagonlaridagi 
signal lampalari katta yordam beradi. Bu usulga elektr jihozlarining 
shikastlanishini izlab topishda e’tibor beriladi. Ko’p hollarda nosozlik 
sababini yo’lda aniqlab bo’lmaydi. Shu sababli bunday hollarda nosoz 
jihozning buzilish sababini depoda yoki aylanma punktda aniqlash uchun 
shu jihozni tarmoqdan uzib qo’yish kerak. 
Nosozlik sababini aniqlash uchun mashinist boshqaruv kabinasidan 
chiqar ekan tok qabul qilgichni tushiradi, tarkibni tormozlaydi, qiyaliklarda 
to’xtaganda esa qo’l tormozini ham qo’llaydi va g’ildiraklar ostiga 
boshmoqlar qo’yadi. Kabina eshigi qulflanadi. 
So’ngra ahvolni tahlil qilib mashinist tezda nosozlikni aniqlaydi. 
Texnik adabiyotlardagi va ilg’or mashinistlar tajribasining bayonidan 
umumiy tamoyillar, usullar va nosozliklarni izlab topib, bartaraf qilishda 
foydalaniladi. 
Elektr 
harakatidagi 
tarkibning 
mukammallashib 
borgani 
sari 
mashinistni bezovta qiladigan uzellar soni tobora kamayib bormoqda. Agar 
bunga ta’mirlash va lokomotiv brigadalarining yo’ldagi a’lo darajadagi 
xizmatlarini qo’shadigan bo’lsak, u holda buyuk maqsadga erishiladi, ya’ni 
avariya to’liq bartaraf qilingan bo’ladi. Bunday yo’llardan biri mashinist 
bilimini elektr poyezd jihozlarining tuzilishi va ishlashi bo’yicha 
chuqurlashtirish va kengaytirishdir. 
Elektr poyezddagi elektr jihozlarining nosozliklarini bartaraf qilish 
uchun asboblar to’plamli ko’chma yashik (готовальный) mavjud bo’lib, 
unda izolyatsiya qilingan dastakli ombir, katta va kichik buragichlar 
(отвѐрка) gayka kalitlari to’plami, egovlar bo’ladi. 50 va 110 V boshqaruv 
zanjirlariga mos ravishda tovushli lampalar ham zarur. Lampaning patroni 
plastmassali, simining uzunligi 2 m bo’lib, paypaslagich (shup) va 
izolyatsiyalangan dasta bilan jihozlangan bo’lishi kerak. 
Vaqtinchalik ulagichlar (перемичка) qo’yish uchun klemali reykalar 
va apparatlarning qisqichlari va asboblar simining oxirida (uchida) 
"Timsox" ("Крокадил") turidagi 2,2x2 mm kesimli qisqich simlardan 
foydalanish qulay. Bunday simlardan poyezdda kamida ikkita bo’lishi 
kerak. Bundan tashqari elektr poyezdda shisha va qumqog’oz bo’lishi 
kerak. 

---

43 
Zaxira saqlagichlarni har bir elektr jihozlari shkafida saqlanadi. 
Nosozliklarni topish va bartaraf qilishda texnika xavfsizligiga qat’iy amal 
qilinadi.