O’zbekiston tarixi kafedrasi о‘zbekiston tarixi fanidan

Perovskiy ekspeditsiyasi – Rossiya imperatori Nikolay I tomonidan 1839 yilda Xiva xonligiga yuborilgan. Bu ekspeditsiyaga Orenburg general-gubernatori Vasiliy Perovskiy boshlik qilgan. Perovskiy 1839 yilning oxirlarida 5 mingdan ziyod qurollangan qo‘shin bilan Xiva xonligi ustiga yurish boshladi. Ammo, yo‘ldagi og‘ir shart-sharoitlar rus qo‘shinlarining yurishini qiyinlashtirdi. 1840 yilning boshlarida Xiva xonligi chegaralariga yetib kelgan Perovskiy qo‘shinlari Xiva xoni Olloqulixonning o‘zbek, qozoq va turkmanlardan iborat birlashgan qo‘shinlari tomonidan tor-mor etildi. Perovskiy qolgan-qutgan askarlari bilan orqaga chekinishga majbur bo‘ldi.
Polkovnik Shaufus – Turkiston general-gubernatorligi bilan Qo‘qon xonligi o‘rtasida 1868 yil 13 fevraldagi shartnomaga asosan Qo‘qonga ham elchi, ham josus bo‘lib tayinlangan shaxs. U o‘zi to‘plagan ma’lumotlari asosida, Xudoyorxon Rossiya imperiyasi ma’muriyati tomonidan ekanligi, biroq unga qarshi ikkinchi guruh mavjudligi va bu guruh SHerali dodhoh bilan Abdurahmon oftobachi tomonidan boshqarilayotganini Turkiston general-gubernatoriga yetkazgan. Shuningdek, Shaufus xonlikdagi iqtisodiy va harbiy – strategik vaziyat haqida ham ma’lumotlar berib turgan.
Po‘latxon - haqiqiy nomi Mullo Ishoq mullo Hasan o‘g‘li. U Marg‘ilon shahriga yaqin Uhna degan qishloqda yashovchi Bo‘ston qabilasiga mansub oilada tug‘ilgan. Mulla Ishoq Qo‘qon xonligining nufuzli amaldorlaridan biri Abdulmo‘min dodxoh bilan do‘stlashib, uning taklifiga ko‘ra soxta Po‘latxon (Qo‘qon xoni Olimxonning nabirasi) nomini qabul qiladi hamda Xudoyorxon zulmi va Rossiya bosqiniga qarshi kurashga, jumladan, 1873-1876 yillarda Qo‘qon xonligida rus bosqinchilariga qarshi olib borilgan kurashlarga boshchilik qiladi. Xonlikdagi obruli amaldorlar Iso Avliyo, Abdurahmon oftobachi, xonning ukasi Sulton Murodbek, o‘g‘illari Nasriddinbek, Muhammad Aminbek ham Po‘latxon tomonidan turib kurashdilar. Uzoq, murosasiz, tengsiz va shafqatsiz kurashlardan so‘ng Po‘latxon qo‘zg‘oloni bostirilib, 1876 yil 1 martda Mulla Ishoq (Po‘latxon) Marg‘ilonda dorga osildi.