O’zbekiston tarixi kafedrasi о‘zbekiston tarixi fanidan

Toshkent shahar Dumasi – Umumrossiya shahar nizomiga ko‘ra Toshkentda tashkil etilgan. 1877 yil 16 avgustda Toshkent shahar Dumasiga saylovlar boshlanib, 30 avgustla ochilishi bo‘lib o‘tgan. Dumada Sirdaryo harbiy gubernatori boshchiligida maxsus hay’at tuzilib, u saylovchilar ro‘yxatini tuzish, shahar jamoatchilik boshqaruviga saylov o‘tkazish bo‘yicha ish olib borgan. 4 yilda bir marta o‘tkaziladigan saylovda 25 yoshga to‘lgan fuqarolar, asosan, savdogarlar, yirik korxonalar va uy egalari ishtirok etganlar. Toshkent shahar hokimi bir vaqtning o‘zida Duma raisi ham bo‘lgan. Yangi tashkil etilgan Dumaning asosiy maqsadi shaharni mustamlakachilar qo‘lida saqlab turish va Dumaga saylangan mahalliy aholi vakillarini hokmiyatni tayanchiga aylantirish edi.
Tuzem xalqlar – Turkiston o‘lkasining mahalliy xalqlariga nisbatan ishlatilgan atama. Rossiya imperiyasi ma’muriyati o‘lkadagi qishloq boshqaruvini “yerli” (mahalliy, tubjoy) – “tuzemnoye” va “rus” kabi ikki toifaga ajratgan. Rus amaldorlari “tuzemets” (“yerlilar”) atamasi bilan hind, arab, uyg‘ur, dungan kabilarni tushungan. Turmush tarziga ko‘ra esa, rus amaldorlari barcha aholini ikkiga: “qirg‘izlar” va “sartlar” bo‘lishgan. Qirg‘izlar deganda ko‘chmanchi, sartlar deganda esa o‘troq aholi nazarda tutilgan.
Turkiston viloyati – 1865 yilning yozida Orenburg general-gubernatorligi tarkibida tashkil etilgan. Harbiylashgan ma’muriy boshqaruv tartiblariga asoslangan bu viloyatga general-mayor M.G.Chernyayev gubernator etib tayinlanadi. 1865 yil 6 avgustda “Turkiston viloyatini boshqarish haqidagi Nizom” qabul qilinib, unga ko‘ra harbiy va fuqarolik hokimiyati harbiy gubernator qo‘lida bo‘limlarga bo‘linib, ularni bo‘lim boshliqlari boshqargan. Bo‘lim boshliqlariga mahalliy aholi ustidan nazorat qiluvchilar bo‘ysungan. Viloyat markazi Toshkent shahri bo‘lib, Avliyo ota, Chimkent, Pishpak, Turkiston, Verniy, To‘qmoq, Kazalinsk, Perovsk kabi uyezdlarga bo‘lingan. Chor ma’muriyati boshqaruv manfaatlariga mos kelmaganligi bois, Turkiston viloyati 1867 yilda tugatilgan.