O'zbekiston respublikasi xalq ta'limi vazirligi n. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sobirov, I. Hojaliyev

41-dars 
ISMLARNI KESIMGA XOSLOVCHI SHAKLLAR 
 
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad — o'quvchilarda gap kesimlarini shakllantirish malakasini 
hosil qilish; 
b) tarbiyaviy maqsad — o'quvchilarga do'stlik, inoqlik ruhini singdirish; 
d) rivojlantiruvchi maqsad — kesim bilan eganing moslashuvi haqidagi 
bilimlarini o'stirish. 
Darsning jihozi:
mavjud texnika vositasi, jadval.
Darsning rejasi: 
1. Kesimning ega bilan munosabati haqida. 
2. Kesimni shakllantiruvchi vositalar haqida. 
3. Kesimni shakliantiruvchi vosiia turlari. 
4. Kesimning ega bilan moslashuvi. 
1-topshiriq shartiga ko'ra main o'qiladi, O'qituvchi matn mazmunini izohlab, 
do'silikning fazilati haqida tushuncha beradi. 
Birinchi gapning kcsimini topish. qaysi so'z turkumidan ifodalanganini 
aytish so'raladi. 
Targ'ibotchi
— shaxs oti. Qolgan gaplardagi kesim harakat nonii. 
ot ekanligi aniqlanadi. 
2-topshiriq shartiga ko'ra kcsimdagi qo'shimchalar nomi so'raladi. 
-man, -dir
shaxs-son va kesimlik qo'shimchasi ekanligi aytiladi. 
Harakat nomi ega bo'lganda ham, kesim bo'lganda ham egalik 
qo'shimchalarsiz boshqa so'zlar bilan shaxsda va sonda moslashmaydi. Shuning 

---

48 
uchun harakat nomi kesim bo'lib shakllanishi uchun avval cgalikni olib, keyin 
kerak, lozim, darkor, shart, mumkin bog'lamalar bilan shakllana oladi. 
Sen 
o’qishing kerak
. O'qish harakat nomida shaxs yo'qligi uchun shaxsni ifodalovchi 
egalikni 
(-ing)
olish orqali ega bilan shaxsda moslashadi. 
Sen o’qishing kerak.
Ot 
egalik olmasdan ham bog'lama bilan kesim bo'lib shakllanishi mumkin: 
Men 
Qo’chqorga uka bo’laman. 
Sinf